జనవరి 26,సాయంత్రం 5 గంటలకు ,సుందరయ్య విజ్ఞాన కేంద్రం,బాగ్ లింగం పల్లి
ప్రొఫెసర్: ఉమా చక్రవర్తి,
కోసాంబి చారిత్రక దృక్పధం -ఇవాల్టి ఆలోచనలు
బుక్ రిలీజ్ ........హైదరాబాద్ బుక్ ట్రస్ట్
(2007 లో భూమిక ప్రచురించిన ఉమా చక్రవర్తి ఇంటర్వ్యూ...
ఆమె హైదరాబాద్ వస్తున్న సందర్భంగా ......)

ప్రతిస్పందన →

సమూల పరివర్తన ద్వారానే స్త్రీవిముక్తి సాధ్యం

Posted on August 10, 2007 by భూమిక

(డా|| ఉమ చక్రవర్తితో డా|| రమేశ్ ఉపాధ్యాయ జరిపిన ఇంటర్వ్యూ అనువాదం- జె. ఎల్. రెడ్డి (హిందీనుండి)

‘Social Dimensions of Early Budhism’, ‘Rewriting History : The Life and Times of Pandita Ramabai’, ‘Gender and Caste through a Feminist ‘Everyday Lives and Everyday Histories : Beyond the Kings and Brahmins of India’ లాంటి ముఖ్యమైన పుస్తకాలు రచించిన డా|| ఉమ చక్రవర్తి (జననం 1941) ప్రసిద్ధ స్త్రీవాద చరిత్ర రచయిత్రి. స్త్రీల, సాధారణ పజ్రల అధికారాలకు సంబంధించిన ఉద్యమా ల్లో క్రియాశీలమైన పాత వహించడమేగాక ఈమె ఢిల్లీ లోన Centre for Women Development Studies అనే సంస్థలో ప్రశంసించదగ్గ పనిచేశారు. ఢిల్లీ విశ్వవిద్యాలయం మిరండాహౌస్లో చరితోప్రన్యాసకురాలుగా చాలా ఏళ్ళు పనిచేసి పదవీ విరమణ చేశారు. డా|| రమేశ్ ఉపాధ్యాయ వారితో జరిపిన ఈ ఇంటర్వ్యూ 10-5-2003న రికార్డు చేయబడి ‘కథన్’ అనే హిందీ సాహిత్య పతిక్ర జూలై-సెప్టెంబర్ 2003 సంచికలో వెలువడింది. డా|| ఉపాధ్యాయ ‘కథన్’ పతిక్ర సంపాదకులే కాక, పేరుమోసిన హిందీ రచయిత. 25కు పైగా వీరి నవలలు, కథాసంపుటాలు, అనువాదాలు, వ్యాస సంపుటాలు వెలువడ్డాయి. వీరు కూడా ఢిల్లీ విశ్వవిద్యాలయంలో హిందీ ఉపన్యాసకులుగా పని చేసి పదవీ విరమణ చేశారు.

ఇలాంటి ”మద్దెల చెరువులు ” ఇంకెన్ని ఉన్నాయో ???

(ఇటీవల మహిళా సమత సొసైటి వారితో కలిసి పసిపిల్లల మరణాలు అధికంగా...ప్రమాదకర స్థాయిలో నమోదైన మద్దెలచెరువు గ్రామాన్ని సందర్శించాను..
దాని మీద నేను రాసిన రిపోర్ట్ ఇది.దీనిని మహిళా శిశు అభివృద్ధి శాఖ వారికీ,వైద్య ఆరోగ్య.కుటుంబ సంక్షేమ శాఖవారికీ సమర్పించాను.
గత సంవత్సరం లో నన్ను అమితంగా బాధించిన సంఘటనల్లో ఇదొకటి.
ఈ గ్రామం లో నమోదైన ఐ ఎం ఆర్ జాతీయ గణాంకాల్ని ప్రభావితం చేసేంత తీవ్రంగా ఉంది.)

ఇలాంటి ”మద్దెల చెరువులు ” ఇంకెన్ని ఉన్నాయో??? –
.
మద్దెలచెరువు, పిట్లం మండలం నిజామాబాద్‌ జిల్లాలో ఒక చిన్న గ్రామం. అలాంటి చిన్న గ్రామంలో గత ఆరునెలల కాలంలో పదకొండు మంది పసిపిల్లలు చనిపోయారు. అంటే ఆరు నెలలుగా ఆ ఊళ్ళో పసివాళ్ళ ఏడుపు సవ్వడి వినబడలేదు. వినబడినా నెల లేక రెండు నెలలు అంతకు మించి అంటే రెండు నెలలలోపే ఆ పసివాళ్ళు ఈ లోకంనించి మాయమైపోయారు. మద్దెలచెరువు గ్రామంలో ఐ.ఎం.ఆర్‌. ఇంత దారుణంగా వుంటే ఈ విషయం ఏ మీడియాను ఆకర్షించలేదు. కనీసం స్థానిక విలేఖరులకు కూడా ఈ వార్త చేరలేదు. అంత పకడ్బందీగా పసివాళ్ళ మరణ వార్తల్ని దాచిపెట్టారు. గ్రామంలో ఇంత దారుణం జరిగినా సంబధిత శాఖల అధికార్లెవ్వరూ గ్రామాన్ని సందర్శించి, బాధితులను పరామర్శించలేదు.

వారం రోజుల క్రితం మహిళా సమత సొసైటి ప్రాజెక్టు డైరెక్టర్‌ ప్రశాంతి ఫోన్‌ చేసి ఈ విషయం గురించి చెప్పేవరకూ నాకూ తెలియదు. మహిళా సమత మద్దెలచెరువు గ్రామంలో పనిచేస్తోంది కాబట్టి వాళ్ళ కార్యకర్తల ద్వారా ఈ విషయం ప్రశాంతికి రిపోర్టు అవ్వడం, తన ద్వారా నాకు తెలియడం జరిగింది. మహిళా సమత కార్యకర్తలు నెలరోజులుగా ఈ అంశం మీద గ్రామంలో స్త్రీలతో మాట్లాడుతున్నారు. బిడ్డల్ని కోల్పోయిన తల్లులు తమ దుఃఖాన్ని పంచుకోవడానికి గానీ, జరిగిన విషయాల గురించి మాట్లాడటానికి గానీ ఇష్టపడకపోవడంతో కార్యకర్తలు చాలా సార్లు గ్రామానికి వెళ్ళడం, వాళ్ళతో మాట్లాడడానికి ప్రయత్నం చేయడం జరిగింది. నిజానికి బాధిత స్త్రీలు బయటకొచ్చి మాట్లాడటానికి మహిళా సమత కార్యకర్తలు చాలా కృషి చేసారు. చాలాసార్లు గ్రామానికి వెళ్ళారు. వీరి కృషి ఫలితంగానే మొట్టమొదటిసారి బాధిత స్త్రీలందరు మాతో మాట్లాడగలిగారు. అప్పటికే వాళ్ళ జిల్లా టీమ్‌ల మధ్య ఈ అంశమై విస్తృతంగా చర్చ జరిగింది. ప్రశాంతి చెప్పిన వెంటనే నాకు వాళ్ళతో కలిసి ఆ గ్రామానికి వెళ్ళాలనిపించింది. ఆ గ్రామంలో మహిళా సమత ఉనికి లేకపోయుంటే నేను మద్దెలచెరువు వెళ్ళగలిగేదాన్ని కాదు ఈ రిపోర్టు రాసేదాన్ని కాదు. అందుకు వారికి కృతజ్ఞతలు చెప్పుకోవాలి. ఆరునెలల కాలంలో ఒకే గ్రామంలో అంతమంది పసివాళ్ళు మృత్యువాత పడడం నన్ను కలిచివేసింది. నిజానికి ఈ అంశం జాతీయ స్థాయి మీడియాలో ప్రముఖంగా రావాల్సింది. కానీ ఇంతవరకు రాష్ట్రస్థాయిలో కాదు కదా జిల్లా స్థాయి మీడియాలో కూడా ఈ అంశమై వార్తలు రాలేదు. గ్రామంలో మీడియాను కూడా పిలిచి ఒక మీటింగ్‌ని నిర్వహించాలని జిల్లా కమిటీ సభ్యులు నిర్ణయించుకుని రాష్ట్ర ఆఫీసుకు ఈ విషయం చెప్పారు. ఆ విధంగా వారితో కలిసి నేను కూడా 18.12.14వ తేదీన మద్దెలచెరువు గ్రామానికి వెళ్ళడం జరిగింది. మహిళా సమతా నుండి ఉమ, ఉషలతో కలిసి మేము ఏడున్నరకి నిజామాబాద్‌ వేపు బయలుదేరాం. కామారెడ్డి, బాన్సువాడ మీదుగా అడవుల్లోంచి ప్రయాణించి 10.30కి మద్దెలచెరువు గ్రామం చేరాం.

స్త్రీలంతా బయటనే ఎండలో కూర్చుని మాట్లాడుకుంటూ కనిపించారు. బాత్‌రూమ్‌ కోసమని ఒకరింటికి వెళ్ళినపుడు ఆమె ‘టీ తాగండక్కా’ అని ఆప్యాయంగా పిలిచింది. ఆమె చీరకుచ్చిళ్ళు పట్టుకుని వేలాడుతున్న ఐదారేళ్ళ కుర్రాడు ”ఏందమ్మా! ఖాలీ టీ ఇచ్చి పంపుతవా? అన్నం పెట్టవా” అని అడిగాడట. వాళ్ళమ్మ మురుసుకుంటూ మాకు చెప్పింది. వాడి ఆతిథ్యం అబ్బురమన్పించింది. టీ తాగి మీటింగ్‌ జరిగే కాడికి వచ్చాం. స్త్రీలంతా అక్కడ చేరారు. ఎదురుగా అంగన్‌వాడి సెంటర్‌, స్కూల్‌ వున్నాయి. నీడకూడా వుందక్కడ. కానీ స్త్రీలు ఎండలో రోడ్డుపక్క కూర్చోడానికే ఇష్టపడ్డారు. ఎండ చుర్రుమంటోంది. ”ఏందమ్మా! ఎండలోనే కూర్చుంటారా? అంటే ఒకామె…. పేరు గంగవ్వ ” మేం రోజంతా ఎండలోనే పనిచేస్తాం. ఎండలో కూర్చోవడానికి కష్టమేమి లేదు. భలే చలిగా కూడా వుంది” అంది చురుగ్గా. నా నోరు ఠక్కున మూతపడింది.

క్రమంగా గుంపు పెద్దదైంది స్త్రీలు, పురుషులు మా చుట్టూ చేరారు. ఎవరైతే బిడ్డల్ని పోగొట్టుకున్నారో మెల్లగా వారు రాసాగారు. ఓ అరగంటలో నిజామాబాద్‌ నుండి మీడియా మిత్రులు వచ్చారు. మేం మాట్లాడటం మొదలు పెట్టకుండానే ఒకామె తానే ముందు మాట్లాడుతూ….” మా గ్రామంలో మళ్ళిట్లా జరక్కూడదు. ఏం చేయాలో సోంచాయించాలి. మేం మీటింగ్‌ పెట్టుకుని మాట్లాడుకున్నం” అంది ”ఏం జరిగింది? ఎందుకని మీ గ్రామంలో ఇంతమంది పసిగుడ్లు చనిపోయారు. ఇది చాలా సీరియస్‌ విషయం మీరు ఏమనుకుంటున్నారు” అని అడిగాం. ముందు మనం పరిచయాలు చేసుకుందం” అంది ఉమ. అందరూ పేర్లు చెప్పి ”వెన్నల సంఘం” అని చెప్పారు. కొంతమంది వేరే సంఘం పేరు చెప్పారు. కానీ ఎక్కువ మంది మహిళా సమత సొసైటీకి చెందిన వెన్నల సంఘంలోనే సభ్యులుగా వున్నట్టు పరిచయాల తర్వాత అర్థమైంది. ఒక్కొక్కరూ మాట్లాడడం మొదలుపెట్టారు. ఈ లోపు మద్దిలచెర్వు ఏ.ఎన్‌.ఎమ్‌ ఆరోగ్య మేరి వచ్చారు. ఆమె వచ్చేసరికి ఒకామె మాట్లాడుతోంది. ఆమె చెప్పేది వినకుండా ”వీళ్ళకి మూఢ నమ్మకాలెక్కువ. నేను చెప్పిన మాట వినరు.” అంది చాలా పరుషంగా. ” మూఢ నమ్మకాలేంటి? ఏం మాట్లాడుతున్నారు మీరు? దయచేసి అలాస్టేట్‌మెంట్లు ఇవ్వకండి” అని గట్టిగా అన్నాను నేను. ”లేదు మేడం! వీళ్ళు అంగన్‌వాడి సెంటర్‌లోకి రారు. తినరు. అన్నీ మూఢ నమ్మకాలే” అంది మళ్ళీ! ”ఏంటమ్మా! ఆమె అలా అంటోంది. ఎందుకెళ్ళరు? అంగన్‌వాడిలో ఎందుకు తినరు? ఏమైంది? అంటే…”ఈడనే కాముని పున్నమి కాల్తుంది. ఆడలోపల ఆంజనేయుడి గుడివుంది. లోపల దెయ్యమో భూతమో ఉందమ్మా! ఆడ తిన్న వాళ్ళందరికీ ఇదో ఇలా బిడ్డలు సచ్చిండ్రు. ”పదకొండు గంటలకి అన్నం పెట్టమంటే వాళ్ళు పెట్టరు. మిట్ట మధ్యాహ్నం ఆ చెట్లమీద భూతాలుంటాయి. అందుకే మేం పోము.” అంది ఒకామె. మాకేమీ అర్థం కాలేదు. క్రమంగా అర్థం కాసాగింది. గ్రామంలో గర్భం దాల్చిన మహిళలు మొదట్లో అంగన్‌వాడి సెంటర్‌లో ఇచ్చినవి తినేవాళ్ళు. ఎలా ప్రబలిందో వాళ్ళకే తెలియదు కానీ ఆ సెంటర్‌ ఆవరణలో దెయ్యమో…భూతమో వుందని, అక్కడికెళ్ళి తిన్నందుకే పిల్లలు చనిపోతున్నారనే ప్రచారం జరిగింది. దానిని ఈ మహిళలు నమ్మారు. అక్కడిచ్చే ఆరకొర పోషకాహారం కూడా తీసుకోవడం మానేసారు. ”తినాలి కదమ్మా! తినకపోతే కడుపులోపలి బిడ్డకి బలమెట్లా వస్తుంది ” అంటే” ఇంట్లో తింటున్నాం కదా ! ఆ సెంటర్‌ కయితే మేం పోం” అని గట్టిగా చెప్పారు. దీని మీద చాలాసేపు మాట్లాడాం.

ఇంకొక ముఖ్యమైన అంశం మా దృష్టికొచ్చింది. అదేమంటే ఆ గ్రామంలో బాల్యవివాహాలు జరుగుతున్నాయి. బిడ్డల్ని కోల్పోయిన తల్లులతో మాట్లాడుతున్నప్పుడు… వాళ్ళు అందరూ బాల్యవివాహాలు జరిగిన వాళ్ళే. మాకు ఇరవై ఏళ్ళు వున్నాయి. అంటున్నారు గానీ అది నిజం కాదని వాళ్ళను చూస్తే అర్థమవుతుంది. ఇంకా బాలికలుగా కన్పిస్తున్న శోభ,, ఖైరున్నీసా.. చాలా నీరసంగా, రక్తహీనతలో ఉన్నారు. వాళ్ళ శరీరాలు పేలవంగా, పాలిపోయి వున్నాయి. వాళ్ళ మానసిక స్థితి గురించి… వాళ్ళ మానసిక వేదన గురించి మాట్లాడే వాళ్ళేలేరు. ఇంత జరిగాకా… మళ్ళీ వెంటనే గర్భం రాకుండా ఎలాంటి జాగ్రత్తలు తీసుకోవాలో ఎవ్వరికీ తెలియదు. గర్భనిరోధానికి ఎలాంటి పద్ధతులున్నాయో వాళ్ళకి అవగాహన లేదు. ఫలితం… నాలుగు నెలల క్రితం బిడ్డను కోల్పోయి, చాలా బలహీనంగా వున్న ఒకామె ప్రస్తుతం రెండు నెలల గర్భంతో వుండడం. ”మీకు భయమన్పిస్తుందా? మీరు కొంత వ్యవధి ఇవ్వాల్సింది కదా” అంటే బలహీనంగా నవ్వడం తప్ప సమాధానం లేదు. ఆమెకి అవగాహనా రాహిత్యంతో పాటు ఎలాంటి ఛాయిస్‌ లేదని అర్థమైంది.

బిడ్డని కోల్పోయిన ఓ తల్లి నిర్వికారంగా కూర్చుని వుంటే అత్త మాట్లాడిన మాటలు మమ్మల్ని దిగ్భ్రమకి లోనుచేసాయి. ”నేను నా కోడలిని దవాఖానాకి తీసుకుపోయినా మంచి తిండి పెట్టినా. బోలెడు డబ్బు ఖర్చుపెట్టి కాన్పు చేయించాను. 3.50 కిలోల బరువున్న పిల్లడు పుట్టిండు. కొన్ని దినాలు మంచిగానే వుండే. ఏం కారణం లేకుండానే సచ్చిపోయిండు” అంది. ఆమె పక్కనే తలకి మఫ్లర్‌ కట్టుకుని, శుష్కించిన శరీరంతో, పుల్లల్లా వెళ్ళాడుతున్న చేతులతో ఆమె కోడలు కూర్చుని వుంది. ఆమె ముఖంలో ఏ భావమూ వ్యక్తం కావడం లేదు. ఒక నిర్లిప్తత… నిరాశక్తత.. నేను ఆమెతో మాట్లాడాలని ప్రయత్నిస్తుంటే.. మళ్ళీ ఆమె అత్తే… ”నా కోడలు కన్న కొడుకు సచ్చిండు… డాక్టర్‌ ఆమె గర్భసంచిని కూడా తీసేసింది. మాకు సెప్పకుండానే” ”అదేంటి? గర్భసంచి ఎందుకు తీసేసారు? చెప్పలేదా మీకు?” షాక్‌ తిన్నాం మేము.” ముందు చెప్పలేదు. మేం వచ్చేస్తుంటే నా కొడుకును తీసుకపోయి సంతకం పెట్టించుకుంది. ఇంత లావున్న గర్భసంచిని ప్లేటులోపెట్టి ఇదే… మీ కోడలి గర్భసంచి అని చూపించింది. అది మా కోడలిది కానేకాదు. ”అంది అత్త గట్టిగా. కోడలి వేపు చుడ్డానికి నాకు భయమేసింది. ఎంతఘోరం ఎంత అమానవీయం… నా కళ్ళల్లోకి నీళ్ళొచ్చి కలతచెందుతుంటే ”ఆమె వయస్సు 35 ఏళ్ళు… ఆమెకి అలాకాక ఇంకెలా అవుతుంది?” అన్న ఆరోగ్యమేరిని ఈడ్చి కొట్టాలన్నంత కోపమొచ్చింది. ”ప్లీజ్‌ ! మీరు మాట్లాడొద్దు. మీకు కనీస సంస్కారం కూడా లేనట్టుంది. స్టేట్‌మెంట్లు ఇవ్వడం… పుస్తకాల్లోంచి అంకెలు చూపించడం తప్ప మీకు ఇంకేమీ చేతకాదా?” అని గట్టిగా అరిచాన్నేను. కొడుకుని పొగొట్టుకోవడమే కాక మళ్ళీ తల్లయ్యే అవకాశం లేకుండా గర్భసంచిని.. అదీ ఆమెకి చెప్పకుండా కత్తిరించిపారేసిన డాక్టర్‌ ధన వ్యామోహం… ఆమె నిర్వకారంగా, యోగినిలా కూర్చున్నది తప్ప ఒక్క మాట మాట్లాడలేదు. ముఖంలో విషాదం గూడుకట్టుకుని వుంది. కానీ… ఆ దు:ఖాన్ని వ్యక్తీకరించే దారేది ఆమెకు లేదు. ఆమె మనసులో ఏమి కల్లోలం జరుగుతున్నదో…. దాన్ని కొలచగల సాధనం అక్కడ ఎవ్వరి దగ్గరా వుండదని అర్థమై నాకు చాలా దు:ఖమనిపించింది.

వొకరి తర్వాత ఒకరుగా బిడ్డల్ని కోల్పోయిన తల్లులు తమ అనుభవాలను చెప్పుుకున్నారు. వొక్కరి కళ్ళలోంచి కూడా కన్నీళ్ళు రాలలేదు. ఇంకిపోయాయా? ఎండిపోయాయా? ఇద్దరు తల్లులు చాలా బలహీనంగా, ఇంటర్‌ చదువుతున్న పిల్లల్లా వున్నారు. ఖచ్చితంగా వాళ్ళవి బాల్యవివాహాలే. ఆ గ్రామంలో బాల్య వివాహాలు చాలానే జరుగుతున్నట్టున్నాయ్‌. ఈ తల్లులకి తమకి పురిటి నొప్పులొచ్చాయో, కడుపులో నొప్పి వచ్చిందో కూడా అవగాహన లేదు.

”వాళ్ళకి నొప్పులొచ్చిన వెంటనే ఆసుపత్రికి వెళ్ళరు మేడం. పనులు చేస్తూ వుంటారు. వాళ్ళ కిచ్చిన కార్డులో 108 నంబరు రాసి ఇస్తాను అయినా ఫోన్‌ చెయ్యరు. వాళ్ళకి పురుటి నొప్పులంటే తెలియదు” ఆరోగ్య మేరీ నోరు విప్పితే వాళ్ళమీద కంప్లయింట్స్‌ తప్ప… వాళ్ళకి లేని, తనకి వున్న అవగాహనని వాళ్ళకి ఎలా కల్పించాలో తెలియదు. పురుటి నొప్పుల్ని ఎలా గుర్తించాలో వాళ్ళకి చెప్పాలనే ఇంగితం ఏఎన్‌ఎమ్‌కి లేదు. బిడ్డని పొగొట్టుకోవడంలో తప్పంతా వాళ్ళదే అని చెప్పడానికి ఆవిడ శతవిధాల ప్రయత్నం చెయ్యడం మ్కానిపించింది.

”మా కోడలు బాగా పని చేస్తుంది. ఎనిమిదో నెలలో నాట్లేసింది” అని ఓ అత్త చెప్పినప్పుడు ”ఎనమిదో నెల వచ్చాకా నాట్లా” విలవిల్లాడుతూ అడిగింది ఉష. ఎనమిది నెలల గర్భంతో ఆమె ఎన్ని సార్లు వొంగి, లేచి నాట్లేసిందో నేను విజువలైజ్‌ చేసుకుని అదిరిపోయాను. ”ఎనమిది నెలలొచ్చాకా కూడా పొలం పనులు చేయిస్తారా? కష్టం కదమ్మా చెయ్యడం ”అని అడిగితే…” లే… నాట్లేయలేదు. ఊకే పొలం చూడనీకి పోయిందంతే” అత్త మాట మార్చింది. కోడలు తలవొంచుకుని కూర్చుంది. పితృస్వామ్యం పడగనీడ కనబడింది నాకు.

”మా కోడలికి మంచిగా మందులిప్పించినా… అంగన్‌వాడిలో ఇచ్చిన గోలీలు వేసినా… అయితే గోలీలు మధ్యలోనే ఆపేసినా… మందులెక్కువేస్తే బిడ్డ బాగా పెరిగిపోతందట.. కాన్పు కష్టమైతదట. అందుకే మందులాపేసినా”. ఒక అత్త స్టేట్‌మెంట్‌. ఏం మాట్లాడాలి? గర్భిణీకి ఏమందులెప్పుడు ఎన్ని వేయాలో నిర్ణయించేది డాక్టరు కాదు. అత్త నిర్ణయిస్తుంది. కరక్టు డోసులు పడ్డాయో లేదో తెలియదు. ఏం మందు వేసారో… ఏం వెయ్యలేదో తెలియదు. దీని మీద పక్కా అవగాహన కల్పించాల్సిన ఆరోగ్య కార్యకర్త ” వీళ్ళ మందులు సరిగా వేసుకోరు” అని స్టేట్‌మెంట్‌ ఇచ్చేస్తుంది. అంతే. ఎందుకు వేసుకోలేదో అడిగి మందులు వెయ్యదు.

మేం మాట్లాడుకుంటున్న సమయంలో ఆ ఊరి సర్పంచి వచ్చాడు. వస్తూనే ఆరోగ్య మేరీ మీద విరుచుకుపడ్డాడు. ఆయనకి రెండు రోజుల క్రితమే విషయం తెలిసిందట. నాకు ముందెందుకు చెప్పలేదు అని ఆమెని అడుగుతున్నాడు. ”నువ్వసలు గ్రామంలో ఎందుకుండడంలేదని” నిలదీస్తున్నాడు.”గ్రామంలో ఏం జరిగినా నువ్వు మాకు చెప్పాలి కదా నువ్వు చెప్పలేదు. మహిళా సమత వాళ్ళొచ్చి చెప్పే వరకు మాకు తెలియదు. వాళ్ళకున్న బాధ్యత నీకు వుండక్కరలేదా?” అంటూ నిలదీసాడు సర్పంచి. ఆయన అడుగుతున్నపుడే గ్రామస్తులు ముక్త కంఠంతో ”ఈమె గ్రామంలో వుండాలి. ఏ రాత్రి ఎవరికి ఏమవుతుందో తెలియదు. ఆరోగ్య కార్యకర్త అందుబాటులో వుండాలి ”అంటూ అరిచారు,” ఇల్లు చూపించండి నేనిక్కడే వుంటాను. ఇద్దరి పని నేనే చేస్తున్నాను. ఇంకొక కార్యకర్తని పిట్లం పంపించేసారు.” అంటుంది మేరి. ఆరోగ్య మేరీకి తన సమస్యలు తప్ప ఆ ఊరిలో వున్న ఆడవాళ్ళ సమస్యలు అస్సలు కనబడవు.

మేం ఊరిలో తిరుగుతున్నపుడు. చాలా చానెల్స్‌ వాళ్ళు గ్రామంలోని స్త్రీలతో మాట్లాడారు. బాధిత మహిళలు కెమెరాల ముందు కూర్చుని మాట్లాడటానికి చాలా ఇబ్బంది పడ్డారు. తమ దు:ఖాన్ని వివరించడం వాళ్ళకి చాలా కష్ఠమైంది. మేము అన్ని ఛానల్స్‌తోను ఆ గ్రామంలో వున్న సమస్యల గురించి వివరంగా చెప్పాం. ఒకే గ్రామంలో అంతమంది పసివాళ్ళు చనిపోవడం చాలా సీరియస్‌ విషయమని, ఈ వార్త రాష్ట్రస్థాయిలోనే కాదు, జాతీయస్థాయి మీడియాలో రావాల్సిన అవసరం వుందని, సంబంధిత శాఖల అధికారులు ఈ గ్రామంలో పర్యటించి, ఒక క్యాంప్‌ను నిర్వహించి సమస్యల మీద అధ్యయనం చెయ్యాలని మేము చెప్పాము.

ఆ తర్వాత మేము అంగన్‌వాడి సెంటర్‌ ఉన్న ఆవరణలోకి వెళ్ళాము. ఏ అంగన్‌వాడి సెంటర్‌లోకి మహిళలు, ముఖ్యంగా గర్భిణీ స్త్రీలు వెళ్ళమని చెబుతున్నారో ఆ సెంటర్‌కి పక్కనే బడి, గుడి వున్నాయి. సెంటర్‌లో పదిమంది చిన్నపిల్లలు కూర్చుని వున్నారు. అంగన్‌వాడి వర్కర్‌ లేరు. ఒకమ్మాయివుంది. మీరెవరిని అడిగితే లింక్‌ వర్కర్‌నని చెప్పింది. సూపర్‌వైజర్‌ వచ్చి వెళ్ళారా అంటే ఇంకా రాలేదు అని చెప్పింది. అక్కడ ఓ పెద్ద గిన్నెనిండా కోడిగుడ్లు వున్నాయి. ఈ ఊరికి ఇన్ని గుడ్లు కావాలా? అని అడిగితే ”పదిరోజుల కోసం” అని చెప్పింది లింక్‌ వర్కర్‌. ”ఇవి ఎప్పుడు వచ్చాయి” అంటే… ”మూడు రోజులైంది.” ”పదిరోజులు అలా బయటపెడితే పాడయిపోతాయి కదా” ”అవును. పాడయిపోతే పారేస్తాం ఇవ్వము.” అవి ఖచ్చితంగా పాడవుతాయి.. మనుష్యుల పొట్టల్లోకి వెళ్ళాల్సిన గుడ్లు పెంటకుప్పల్లోకి పోతున్నాయన్నమాట. కోడి గుడ్లు సరఫరా చేసే ఏజన్సీకి ఇచ్చిన నియమాలేంటో తెలియదు. బహుశా రెండు రోజుల కొకసారి సరఫరా చెయ్యాలి. అక్కడ ఫ్రిజ్‌ వుండదు కాబట్టి గుడ్లన్నీ బయటే వుండాలి కాబట్టి కనీసం రెండురోజుల కొకసారి సరఫరా చెయ్యాలి. కానీ పది రోజుల కొకసారి సరఫరా చెయ్యడం దారుణం. అందరూ గుడ్లు తింటున్నట్టు ప్రభుత్వ లెక్కల్లో వుంటుంది కానీ… ఆ గుడ్లు పాడైపోయి చెత్త బుట్టల్లోకి పోతున్నాయి. అలాంటివి తినడం కూడా ప్రమాదకరం. గుడ్లు పగలగొడితే పాడైందని తెలుస్తుంది ఉడకబెట్టిన గుడ్లు వొలిస్తే తప్ప తెలియదు. అది నల్లగా వుంటేనే పాడైంది అనుకుంటారు. అలాంటివి తింటే తీవ్ర ఆరోగ్య సమస్యలు రావొచ్చు. ఇది అంగన్‌వాడిలో పరిస్థితి.

సర్పంచితో మేం గమనించిన అన్ని విషయాలు చర్చించాం. అంగన్‌వాడీ సెంటర్‌ నడుస్తున్న స్థలానికి సంబంధించి మహిళల్లో వున్న భయాల గురించి అవగాహన కల్పించాలని, తాత్కాలికంగా వేరే ఏదైనా ప్రత్యామ్నాయ స్థలం ఏర్పాటు చెయ్యమని, గ్రామంలో జరిగిన శిశు మరణాల గురించి సీరియస్‌గా పట్టించుకుని, ఆ వివరాలను కలెక్టర్‌ దృష్టికి తీసుకెళ్ళాలని కోరాం. ముఖ్యంగా పదేపదే బాధిత మహిళలు ప్రస్తావించిన డా||మాలతి, డా||సుధలతో పేషంట్లని తమ ప్రయివేట్‌ నర్సింగ్‌ హోమ్‌లకి తరలించుకుని వేలకొద్దీ రూపాయాలు గుంజుతున్న వైనంపై జిల్లా వైద్య, ఆరోగ్య శాఖాధికారులకు ఫిర్యాదు చేయమని చెప్పాం. అలాగే ఒక మహిళ అనుమతి తీసుకోకుండా, ఏమి సమస్య వల్ల గర్భసంచి తీసేయాల్సి వచ్చిందో చెప్పకుండా గర్భసంచి తీసేసి, ఆ తర్వాత భర్తతో సంతకం పెట్టించుకోవడం నేరమని, ఆమె మీద పోలీస్‌ కంప్లయింట్‌ ఇవ్వాలని కోరాం. మేం చెప్పిన అన్నింటినీ ఆయన వొప్పుకుని తప్పకుండా చేస్తామని హామీ ఇచ్చాడు. ”మేం అవగాహన కార్యక్రమాలు చేస్తాము దాని కోసం ఏర్పాట్లు చేస్తాము. మహిళా సమత నుండి మీరు తప్పకుండా రావాలి” అని ఆయన కోరారు.

సమయం రెండున్నర. మేము తిరుగు ప్రయాణమయ్యాం. మద్దెలచెరువు గ్రామంలో మేము గమనించిన అంశాలు.

బాల్యవివాహాలు
.
మహిళల్లో రక్తహీనత
.
నెలలు నిండాకా కూడా బరువైన పనులు చేయడం
.
ఆరోగ్య కార్యకర్త నిర్లక్ష్యవైఖరి
.
అంగన్‌వాడి సెంటర్‌ వున్న స్థలం పట్ల ఉన్న భయాలు, అపోహలు
.
ఏ మందులు ఎన్ని ఎప్పుడు వేసుకోవాలో అవగాహన లేకపోవడం
.
పురుటి నెప్పుల గురించి అవగాహన లేక, ఆసుపత్రికి వెళ్ళడంలో ఆలస్యం చెయ్యడం
.
ఆరోగ్య కార్యకర్తమీద నమ్మకం లేక బయట ఆసుపత్రులకు వెళ్ళడం, ప్రభుత్వ డాక్టర్ల ధనవ్యామోహం, అవసరం వున్న లేకున్నా ఆపరేషన్లు చెయడం, ప్రభుత్వ ఆసుపత్రి నుండి తమ ఆసుపత్రులకు తరలించడం, వేల కొద్దీరూపాయలు వసూలు చెయ్యడం
.
ఐరన్‌ లాంటి మందులు ఎక్కువ తింటే కడుపులో బిడ్డ బరువు పెరిగి, కాన్పు కష్టమై, పెద్దాపరేషన్‌ చేయించాలి, దానికి బోలెడు ఖర్చవుతుందని ఆలోచించి, ఐరన్‌ గోలీలను మధ్యలోనే మానేయడంతో వీళ్ళల్లో విపరీతమైన రక్తహీనత.
.
కుటుంబ నియంత్రణ పద్ధతుల పట్ల అవగాహన లేదు. బిడ్డకి, బిడ్డకి ఎడం ఎందుకుండాలనే చైతన్యం లేదు. భర్తలు నిరోధ్‌ వాడొచ్చని, స్త్రీలకి వేరేపద్ధతులున్నాయనే అవగాహనలేదు. ఫలితం వెంటవెంటనే గర్భధారణ.
.
పిల్లలను, గర్భిణీ స్త్రీలను కంటికి రెప్పలా కాపాడాల్సిన అంగన్‌వాడి సెంటర్లు… వీటి మీద స్త్రీ, శిశు అభివృద్ధి శాఖ దృష్టి పెట్టాల్సిన అవసరం వుంది. ఒక గ్రామంలో ఐ.ఎం.ఆర్‌ ఇంత ఘోరంగా వుంటే దానికి బాధ్యత వహించాల్సింది ఆశాఖే.

వైధ్య, ఆరోగ్య, కుటుంబ సంక్షేమశాఖ ఆరోగ్య కార్యకర్తలకి సరైన శిక్షణనివ్వాలి. ఆశిక్షణ మానవీయ కోణంలో వుండాలి.
.
తమ ఊరిలో ఏం జరుగుతుందో తెలుసుకోవాల్సిన బాధ్యత ఆ ఊరి సర్పంచ్‌కి వుంది. ఆరు నెలలుగా తమ గ్రామంలో వరుస శిశు మరణాలు జరుగుతున్నా, ‘ రెండు రోజుల క్రితమే నాకు తెలిసింది’ అని ఆయన చెప్పడం విడ్డూరంగావుంది.
.
చివరగా మద్దెల చెరువు గ్రామంలో జరిగిన అవాంఛనీయ శిశుమరణాల విషయంలో అక్కడ చాలా సంవత్సరాలుగా పనిచేస్తున్న మహిళా సమత సోసైటి బాధ్యత గురించి చూద్దాం. మహిళా సమత గ్రామీణ మహిళలతో అట్టడుగు స్థాయిలో వున్న అన్ని వర్గాల మహిళలతో అనేక అంశాల మీద పనిచేస్తుంది. పాటల ద్వారా, సమావేశాల ద్వారా, పోస్టర్లద్వారా, పుస్తకాల ద్వారా ఎన్నో అవగాహనా కార్యమ్రాలు చేస్తుంది. గ్రామీణ స్త్రీలు గ్రామంలోని సమస్యలను సమావేశాల వేదిక మీదకి తెచ్చి చర్చించేలా ఫెసిలిటీట్‌ చేస్తుంది. అవగాహనను, చైతన్యాన్ని కల్పించడంతో పాటు సమాచారాన్ని అందించడంలో మహిళా సమత ముందుంటుంది. పిట్లం మండలానికి అంచున వున్న ఈ గ్రామంలో పనిచేసే కార్యకర్తలు కొంతకాలం అందుబాటులో లేకపోవడం, ఆ క్లస్టర్‌లో పనిచేసే ఒక కార్యకర్త నిర్లక్ష్యంగా వ్యవహరించడంతో మహిళా సమత ఆమెని అక్కడ బాధ్యతల్నుంచి తొలగించింది. కూడా…. ఎంతో నిబద్ధతతో పనిచేసే మహిళా సమత సొసైటీలో జరిగిన ఇలాంటి పరిణామాల వల్ల కూడా మద్దెలచెరువు గ్రామంలో జరిగిన అవాంఛనీయ సంఘటనలకు వాళ్ళు కొంత బాధ్యత వహించాల్సి వచ్చింది.

అలాగే అన్ని జిల్లాలలోను సామాజిక అంశాలపై పనిచేస్తున్న ఇందిరాక్రాంతి పథం సంఘాలున్నాయి. మద్దెలచెరువులో మహిళా సమితే కాక ఐకెపి కూడా పనిచేస్తోంది. సోషల్‌ ఏక్షన్‌ కమిటీలు ఏం చేస్తున్నాయో అర్థం కావడం లేదు. అప్పులివ్వడం, కట్టుకోవడం – అప్పుల మాయాజాలంలో సామాజిక అంశాలు కొట్టుకుపోయాయనుకోవాల్సి వస్తుంది. ఎంత రుణం తీసుకోవాలి? ఎవరెంత రుణమిస్తారు? వడ్డీ ఎంత? ఎన్ని కిస్తులు కట్టాలి ? లాంటి వాటిమీద అవగాహనున్న స్త్రీలకు రక్తహీనత మీద, కుటుంబ నియంత్రణ పద్ధతుల మీద, ఐరన్‌ గోలీల మీద, పురుటి నొప్పులెప్పుడొస్తాయో, ఎలా గుర్తుపట్టాలో లాంటి అంశాల మీద శాస్త్రీయ పద్ధతిలో అవగాహన లేదు. స్త్రీల జీవితాలను తీవ్రంగా ప్రభావితం చేస్తున్న మూఢ నమ్మకాల మీద ఎలాంటి చైతన్య కార్యక్రమాలు చేపట్టలేదు.

ఇక మీడియా… ఏదో చెట్టుకి బొప్పాయికాయ వినాయకుడిలా వుంది? ఫలానా వారింట్లో ఇంత పొడుగు పొట్లకాయ కాసింది. ఫలానా విఐపి ఏ గుళ్ళో ప్రదిక్షిణలు చేసాడు? ఏ గుడికి ఏ విఐపి వెళ్ళాడు? షారూక్‌ఖాన్‌ చెడ్డీ వేసుకున్నాడు, ధోనీ గుండు చేయించుకున్నాడు లాంటి చెత్త వార్తలతో పేజీలు నింపుతారు కానీ గ్రామీణ ప్రాంతాల సమస్యలు, గ్రామీణ స్త్రీల స్థితిగతుల గురించిన వార్తలు వెయ్యరు. ఇంత ప్రమాదకరస్థాయిలో శిశు మరణాలు జరిగినా ఏ వొక్క విలేఖరిగానీ, ఛానల్‌ గానీ వెళ్ళి ఆ వార్తల్ని ప్రపంచానికి తెలియచెయ్యాలని అనుకోలేదు. ఈ రోజుకి కూడా ఈ వార్త జిల్లా స్థాయిలో రాలేదు. రాష్ట్రస్థాయిలో వస్తుందన్న ఆశలేదు.

ఇదీ పరిస్థితి…. మద్దెలచెరువులో జరిగిన శిశు మరణాల గురించి కనీసం మహిళా సమత సొసైటి ద్వారా అయినా ప్రపంచానికి తెలిసింది. ఇలాంటి మద్దెలచెరువులు ఎన్నున్నాయో అనే భయం నా నరనరాన జరజరాపాకుతోంది.

కోయంబతూర్ వెళ్ళింది జాతీయ స్థాయి పార్టనర్స్ సమావేశానికి.

https://www.facebook.com/satyavati.kondaveeti/posts/599896830117040

కావ్యేషు నాటకం రమ్యం...

మీటింగులు..పనులు....భూమిక పత్రిక పని...హెల్ప్ లైన్ కేసులు...
ఎంత వొత్తిడి ఉన్నా 5.30 అయ్యేసరికి రవీంద్ర భారతి మీద వాలిపోవడం...
తొలిరోజు గీత...మలిరోజు మూడో రోజు నాతో ప్రశాంతి...ప్రాణనేస్తాల తో కలిసి రసాస్వాదనం...
వనమాలి అనే సాంస్కృతిక సంస్థ ...వీటి బాధ్యులు దేవి...శాంతారావ్...మహేష్.
మూడు రోజులపాటు 5.30 నుంచి 10.30 దాకా నాటకం నన్ను పూనింది...
మొదటి రోజు రాయలసీమ పాలెగాడు నరసిమ్హా రెడ్డి వీరోచిత తొలి స్వాతంత్ర్య పోరాట స్పూర్తి...
రెండో రోజు పుల్లరి పన్నును ధిక్కరించిన కన్నెగంటి హనుమంతు అద్భుత చరిత్ర...
ఈ రెండు నాటకాలు స్టేజిని సర్వాంగ సుందరంగా అలంకరించి సీను సీనుకి స్టేజి అలంకరణ మారుస్తూ ప్రదర్శించారు.
మూడో రోజు ఎవరి పేర్లు తలిస్తే రక్తం ఉప్పొంగుతుందో, ఆదివాసుల కోసం అస్త్రాలను బ్రీటీష్ వారికి వ్యతిరేకంగా ఎక్కుపెట్టి ఉద్యమించి పోరాడి వీరమరణం పొందారో వారు...జోడేఘాట్ వీరుడు కొమరం భీం...మన్యం శూరుడు అల్లూరి సీతారామరాజు...
ఈ రెండు నాటకాలని వీధి నాటక రూపం లో మహాద్భుతంగా ప్రదర్శించారు.
ఆ నాటకాలను చూస్తూ పొందిన ఉద్వేగం ...రసాస్వాదనం మరే ప్రక్రియలోను పొందలేము.
కళ్ళ ముందు కనబడే పాత్రలతో మమేకమై ఏడుస్తాం..నవ్వుతాం...ఈలలేస్తాం.
ఈ అనుభూతిని పొందాలంటే నాటకం చూడాల్సిందే.
ప్రతిస్పందన చెప్పమని నిర్వాహకులు కోరినప్పుడు నేను చిన్న కొమరం భీం పక్కన నిలబడి నాకు ఈ ట్రూప్ తో కలిసి నాటకాలేసుకుంటూ తిరగాలని ఉంది అని చెప్పాను.
ఈ సందర్భంగా దేవి ఒక ప్రపోజల్ పెట్టింది.
తదుపరి ప్రాజెక్ట్ గా నాయకురాలు నాగమ్మ...చిందు ఎల్లమ్మల జీవితాలను నాటకీకరించాలని ఉందని...ఆర్ధికంగా సహకరించడానికి ఎవరైనా ముందుకొస్తే మార్చి 8 నాటికి గాని...ఏప్రిల్ 14 అంబేద్కర్ పుట్టిన రోజున కానీ ప్రదర్శించవచ్చు అని చెప్పింది.
ముఖ్యంగా చిందు ఎల్లమ్మని రంగం మీదకి తేవాలని ప్రయత్నం అంది.
నేను వెంటనే చెప్పాను నేను కొంత సహకరిస్తాను మితృలందరినీ అడుగుదాం అని హామీ ఇచ్చాను.
కార్యక్రమం పూర్తయ్యాకా ప్రశాంతిని వాళ్ళింట్లో దింపడానికి వెళ్ళినప్పుడు దీని గురించే చర్చించాం.
మితృలారా!!! మీకు ఏమైనా ఐడియాలుంటే చెప్పండి.
చిందుల ఎల్లమ్మ కధని నాటకీకరించి ప్రదర్శించడానికి అయ్యే ఖర్చు ఎంతో ఖచ్చితంగా ఇంకా తెలియదు.
కానీ ఆ సొమ్మును సేకరించగలం అనే నమ్మకం నాకు ప్రశాంతికి కలిగింది.
మీరు ఏమంటారు ఫ్రెండ్స్....

అలజడులు...నా అంతరంగపు ఆనవాళ్ళు

నా జీవితంలో
ప్రేమకే స్థానం
పూజకి లేదు

.
నా చేతులు
పాటుపడతాయ్
ప్రార్ధన చెయ్యవు

.
నా కోరికలు
నేను తీర్చుకోవాల్సినవే
ఏ శక్తి,భక్తి తీర్చేవి కావు

.
నా సాష్టాంగ ప్రణామం
నా కన్నవాళ్ళకే
కపట సన్నాసులకు కాదు

.
నాకు జీవితమంటే
అలుపెరుగని పోరాటమే
అర్ధింపులు,వేడికోళ్ళు అస్సలుండవ్

.
నా ఇంట్లో పూజ గదులుండవ్
ప్రేమ గదులుంటాయ్
పుస్తకాల గదులూ ఉంటాయ్

.
నన్ను నేను సమర్పించుకునేది
నా లోని ఆత్మవిశ్వాశానికే
ఏ అతీత శక్తికో ,మరేదో అదృశ్యశక్తికో కానే కాదు

ప్రజలు పోరాటాలు మర్చిపోవాలంటే
గుళ్ళవేపు తోలెయ్యడమే

.

భూములు దురాక్రమించాలనుకుంటున్నావా
ఏం ఫర్వాలేదు అక్కడో గుడి కట్టేయ్

.
ప్రజల కళ్ళు గుళ్ళ మీద
నీ కళ్ళు భూముల మీద

.
ఆధునిక ఆదాయ వనరు
అడ్డదిడ్డంగా కట్టేసిన గుళ్ళు

.
అమ్మ గుళ్ళంటూ కట్టి
చూపించేది మళ్ళీ అంగాంగ ప్రదర్శనే

.
ప్రభుత్వ కార్యాలయాల్లో పూజలా???
సెక్యులరిజం జిందాబాద్

.
గవర్నమెంటాఫీసులు ప్రలందరివీ
పూజలు చేసే హక్కు ఎవ్వరికీ లేదు

.
పూజ వ్యక్తిగతం
పబ్లిక్ ప్లేస్ లో గెంతక్కరలేదుగా !!

.

నన్ను ఆవహించిన ఆదిలాబాద్‌ అడవి

ఆదిలాబాదు అడవుల మీద మోహం ఈనాటిదా? కాదు కాదు…. చాలా సంవత్సరాలుగా ఎదురు చూస్తున్నాను. సమతా రోషిణి ఆ జిల్లాలో పనిచేసినపుడు… మనోరమ ఆదిలాబాదు కలెక్టారాఫీసులో ఉద్యోగం చేసినపుడు…. చాలా చాలా అనుకున్నాను. ఎన్నోసార్లు వాళ్ళను అడిగాను. 

ఆదిలాబాదు ట్రిప్‌ వేద్దాం… వివరాలు సేకరించండి అంటే…. ఎవ్వరూ వినలేదు. నా కోరిక అలాగే దాక్కుని వుండిపోయింది. ఆ అడవి మీద మోహం మరింతగా పెరిగిపోయింది. కుంతల జలపాతం కవ్విస్తూనే వుంది.

అమృతలత పరిచయం… అది స్నేహరూపం దాల్చాక… ఇటువేపు రైటర్స్‌ ట్రిప్‌ వెయ్యండి… అన్నీ నేను చూసుకుంటాను అన్నపుడు మనసు మూలల్లో ముడుచుకుని కూర్చున్న కోరిక ఆఘమేఘాల మీద బయటకు ఉరికొచ్చింది. ఆయా ప్రాంతాల గురించి తెలిసిన అమృత ఆర్గనైజ్‌ చేస్తానంటే ఇంకేం కావాలి? అక్కడ పనిచేస్తున్న ప్రశాంతి సపోర్ట్‌ వుండనే వుంది. ఏ ప్రాంతం నుంచి… ఏ ప్రాంతానికి వెళ్ళాలి? రూట్‌ ఏమిటి? ఏ గ్రామం విజిట్‌ చెయ్యాలి? లాంటి విషయాలన్నీ మొత్తంగా వాళ్ళిద్దరికీ అప్పగించేసి ఆదిలాబాదు అడవి గురించి కలలు కనడం మొదలు పెట్టాను.

భూమిక టీమ్‌ చకచకా పనులన్నీ పూర్తి చేసారు. బస్సు మాట్లాడారు. ట్రిప్‌కి వస్తామన్న వాళ్ళతో అసంఖ్యాకంగా మెసేజ్‌ల రూపంలో, మాటల రూపంలో మాట్లాడారు. వస్తామన్న వాళ్ళ లిస్ట్‌ ప్రతిరోజూ మారుతూ… చివరికి 25 మంది మిగిలారు. 28 సీటర్‌ బస్సు మాట్లాడుకుని 21 సాయంత్రం నాలుగింటికి ఆదిలాబాదు ప్రయాణం మొదలైంది. గీత కండక్టర్‌ సీటులో కూర్చుని ప్రయాణపు కథని సజావుగా నడిపించింది. నేను, ప్రశాంతి అటు ఇటూ తిరుగుతూ… డ్రైవర్‌కి సూచనలిస్తూ చాలా హడావుడిగా వున్నట్టు కనబడ్డాం.

మూడు రోజుల ట్రిప్‌లో చూడాల్సిన ప్రదేశాలు, చెయ్యాల్సిన పనులూ నా మనసులో మెదులుతూనే వున్నాయి కానీ… నిజానికి ఈ ట్రిప్‌ని ఆర్గనైజ్‌ చెయ్యడం మినహా నేను చేసిందేమీ లేదు. ఆదిలాబాదు ట్రిప్‌లో అసలు కథానాయికలు… అమృత, గీత, ప్రశాంతి. ఈ ముగ్గురూ కలిసి ఈ ప్రయాణాన్ని నల్లేరు మీద నడకలా తీర్చిదిద్దారు. మేమంతా నిజామాబాద్‌లో దిగిన దగ్గర నుండి అమృత & బృందం వారి ఆత్మీయ ఆదరణలోకి వెళ్ళిపోయాం. ఎక్కడా ఎవ్వరికి ఎలాంటి అసౌకర్యం కలగకుండా… అమృత చేసిన ఏర్పాట్లు అనితరసాధ్యం. ఆమె మనసులాగే ఆమె ఇల్లు అతి విశాలం. మేం 25 మందిమి.. ఆమె ఫ్రెండ్స్‌… అందరం ఆ ఇంట్లో యిమిడిపోయాం. ఇల్లంతా ఆగమాగం చేసాం. కబుర్లు… నవ్వులు… కేరింతలు…. తుళ్ళింతలు ఆ ఇంటి గోడల్లో యింకిపోయి వుంటాయి.

అర్థరాత్రి దాకా ఆడి, పాడి… నిద్రకు బై బై చెప్పినా… కోడి కుయ్యక ముందే పోలోమని లేచిపోయారందరూ. అంతకు ముందే అమృతతో కలిసి చూసాను కదా… కధలు కధలుగా పొచ్చరను వర్ణించడంతో అందరిలోను ఉత్సాహం ఉరకలు వేసింది. ఆ జలపాతాన్ని ఎప్పుడెప్పుడు వాటేసుకోవాలా… ఉవ్విళ్ళూరుతూ బిలబిల మంటూ బస్సెక్కేసారు. అప్పటికే రెండేసి కప్పులు నురగలు కక్కే కాఫీ తాగి వున్నారేమో… హుషారు… హుషారుగా కబుర్లలో పడ్డారందరూ.

శ్రీరామ్‌ సాగర్‌ ప్రాజెక్టు… ఎత్తైన ఆ గట్టెక్కలేక… అటువైపు వెళుతున్న ఓ మోటార్‌ బైకిస్ట్‌ని ఆపి… లిఫ్ట్‌ అడిగి వెళ్ళిపోతుంటే వెనక నుంచి నవ్వుల పువ్వులు నా మీద రాలుతూనే వున్నాయి. కళ్ళెదురుగా గోదావరి… గుండె ఉప్పొంగింది. ఆ ప్రత్యూషవేళ…. ఉదయిస్తున్న భానుడి బంగారు కిరణాలు ప్రతిఫలించి గోదారి మిల మిలా మెరిసిపోయింది. అందరి కెమేరాలు క్లిక్‌ క్లిక్‌ మంటూనే వున్నాయి. అక్కడ పార్క్‌ చేసి వున్న పోలీసోళ్ళ బైకు మీద కూర్చుని నేను ఫోటోకి పోజిచ్చాను. బ్యారేజ్‌ మీదికి కడదాకా వెళ్ళొచ్చిన గీత బృందం… రిజర్వాయర్‌ గోడ మీదెక్కి నడుస్తూ వచ్చిన ప్రశాంతి గ్యాంగ్‌ మాతో వచ్చి చేరారు. ఈ లోపు సెక్యూరిటీ వాళ్ళని రిక్వెస్ట్‌ చేసి బస్సును పైకి తెచ్చాం. మాతో రమ్మని పిలవనందుకు అలిగి, ముఖం కందగడ్డలా చేసుకున్న సూర్యుడు నిక్కి నిక్కి పైకొచ్చి మావేపు ఎర్రెర్రగా చూస్తుండగా మేము బస్సెక్కి పొచ్చర వేపు సాగిపోయాం.

పొచ్చర…. ఆ జలపాత సంగీతం వింటూ…. కంటపడగానే అందరూ బిల బిల మంటూ అటు జారిపోబోయారు… మా కంటే ముందు వేడి వేడి టిఫిన్ల క్యారియర్లతో అక్కడ మాటేసిన అమృత వలేసి అందరినీ వెనక్కిలాగి… బుద్ధిగా టిఫిన్‌ తినండి…. ఆ తర్వాత మీ ఇష్టం… అనడంతో అందరం బుద్ధిగా కూర్చుని ఆవురావురుమంటూ తిన్నాం. అది టిఫిన్‌ కాదు. భోజనమే… అన్ని అయిటమ్స్‌ వున్నాయి. కడుపు నిండింది కదా! జలపాతం మీదికి ఉరికేసారందరూ. ఏమి నవ్వులు… ఏమి కేరింతలు… ఎవ్వరికీ వయస్సు గుర్తు రాలేదు… బాల్యంలోకి వెళ్ళిపోయారు. జలపాతాన్ని వాటేసుకుని… తొలి ప్రేమనాటి తియ్యదనాల్లోకి…. గాఢస్నేహపు గాఢానుభూతుల్లోకి ఇంకేవో తెలియని ఉద్వేగాలు ఊపేస్తుంటే…. జలపాత కౌగిలి నుంచి విడివడలేక… గడియారం ముల్లు గుచ్చుతుంటే పొచ్చరకు ప్రేమగా వీడ్కోలు పలికి పోలోమంటూ బస్సెక్కి మొండిగుట్టకి సాగిపోయాం.

మొండిగుట్ట… పేరు మహా మొరటుగా వుంది కానీ అదో తపోవనం. కోళ్ళు, లేళ్ళు… చుట్టూ కొండలు… అడవి…. ఆ అడవి అంచులో అందమైన లోయ. అడవి మధ్యలో అందంగా వెలసిన ఆ ఇంట్లో వుండే అక్క చెల్లెళ్ళు..కల్పన, కరుణ డొక్కా సీతమ్మకి సొంత చెల్లెళ్ళ లాగా మాకు విందు భోజనాలేర్పాటు చేసారు. మేమెవరమని… అంతకు ముందు మమ్మల్ని చూసింది లేదు… అయినా ఎన్నో సంవత్సరాల బాంధవ్యం పెనవేసిన చందాన మాకు సకల సౌకర్యాలు ఏర్పాటు చేసారు. విందు భోజనాలు మాత్రమేనా… గానాబజానా… ఎంటర్‌టైన్‌మెంట్‌… నాటకాల ప్రదర్శన… ఆ నాటకాలేసిన వాళ్ళు సామాన్యులనుకునేరు… మహామేధావులు… అమృతగారి విద్యాసంస్థల్లో పనిచేసే ప్రిన్సిపాళ్ళు, హెడ్‌మిస్ట్రెస్‌లు, లెక్చరర్లు…. వాళ్ళంతా ముఖాలకు రంగులేసుకుని తమ నటనలతో మమ్మల్ని ఆలరించారు. వీటన్నింటి సూత్రధారి అమృత… మమ్మల్ని అడవి గర్భంలో వున్న గోండు గ్రామానికి తీసుకెళ్ళడానికి రెండు ట్రాక్టర్లను ఏర్పాటు చేసారు. భోజనాలయ్యాక… దూరంగా కనిపిస్తున్న అడవి నన్ను రా రమ్మని పిలవసాగింది. నా కాళ్ళు అసంకల్పితంగా అటువేపు నడవసాగాయి. వెనక ఎవరో పిలుస్తున్నా పట్టించుకోకుండా నడుస్తున్నాను. అడవిలోకి వచ్చేసాను. వెనక ”అమ్మూ! ఆగు… ఎక్కడికి వెళుతున్నావ్‌?” అంటూ ప్రశాంతి వస్తోంది. ”వొక్కదానివి ఎక్కడికెళ్ళి పోతున్నావ్‌” అంటూ చెయ్యి పట్టుకుంది. ”ఈ అడివి, ఆ లోయ చూద్దామని వచ్చా” అన్నాను. ఇద్దరం కాసేపు లోతైన ఆ లోయని చూసి వెనక్కి వచ్చేసాం.

అప్పటికి ట్రాక్టర్లు రెడీ అయ్యాయి. దాదాపు నలభై మందిమి రెండు ట్రాక్టర్లలో సర్దుకున్నాం. నేను డ్రైవర్‌ పక్కన కూర్చుందామని ప్రయత్నిస్తే ”వద్దు. కుదుపులకి పడిపోతారని” నిరుత్సాహపరిచారు. కాళ్ళు జాపుకొను జాగా లేకుండా ఒకరిని ఒకరం రాసుకుంటూ కూర్చున్నాం. దట్టమైన అడవి మధ్య నుంచి, రాళ్ళమీద, గుట్టల మీద, వాగుల్లోంచి మా ట్రాక్టర్‌ ప్రయాణించింది. అందరం గోలగోలగా మాటలు, పాటలు, నిట్టూర్పులు, కాళ్ళ కదుములు కట్టేసిన వాళ్ళ బాధలు…. ఆ సమయంలో నేను మాట్లాడుతున్నా… పాటలు పాడుతున్నా… నా లోపల నాకే అర్థం కాని ఏదో అలజడి మొదలైంది. ‘వనవాసి’ నవలలలోని అడివి లాగా… క్రమక్రమంగా అడవి నన్ను ఆవహించసాగింది. ”అమ్మూ! అలా పైకి చూడు…. పైన ఎంత పచ్చగా వుందో” ప్రశాంతి అన్నపుడు తల పైకెత్తి చూసినపుడు నీలం ఆకాశం లోంచి… వొత్తుగా అల్లుకున్న పచ్చదనం నా మీదికి జారిపడింది. నా శరీరమంతా జలదరించినట్లయింది. ఆ పచ్చదనం నా కళ్ళల్లోంచి నా గుండెల్లోకి ఇంకిపోయింది.

వయ్యారాలు పోతూ… ఊగిసలాడుతూ మా ట్రాక్టర్‌ బుర్కరేగడి చేరింది. ఆ గోండుగూడెం… ఆ ఆదివాసుల అమిత ప్రేమ… అమాయకత్వం… నగరాల నుంచి వచ్చిన మాయ మనుషుల కోసం గూడెమంతా అలంకరించి… నృత్యాలు చేసి… ఆలరించిన విధం మమ్మల్ని అపరాధ భావానికి గురి చేసింది. అందరి సంగతి నాకు తెలియదు కానీ… నాకు వాకపల్లి వెళ్ళినప్పటి వేదన పునరావృతమైంది. అడవి గర్భాల్లో ఏ సౌకర్యాలకు నోచుకోకుండా బతుకుతున్నా… సకల సౌకర్యాలు, సౌభాగ్యాలతో ఓలలాడే నాగరీకులు వెళ్ళినపుడు వాళ్ళు వ్యక్తీకరించే ఆనంద తాండవం, అమాయకపు ఆత్మీయత అబ్బురమన్పించడంతో పాటు… వాళ్ళ ముందు మరుగుజ్జుల్లా మారిపోతాం. ఆ స్వచ్ఛతకి నా లోపల కాలుష్యాలేమైనా వుంటే… మాడి మసై పోవాల్సిందే. ఓ గోండు అమ్మాయి చేతిలోని బీడీని లాక్కుని గుప్పు గుప్పున రింగులొదులుతుంటే అందరూ నోరెళ్ళబెట్టి చూసారు. బీడీ రుచి తొలిసారి అనుభవించిన నేను ”భలే వుంది… బీడి…” అంటే కొంతమంది మిత్రులు ”ఛీ… ఛీ…’ అనడం విని ”రుచి చూస్తే కదా తెలుస్తుంది. చూడకుండా ఎట్లా అంటారు” అని నేను పొట్లాటకి దిగాను.

సంధ్యవేళ గూడెం గూడెమంతా మమ్మల్ని సాగనంపుతుంటే చిరుచీకట్లలో… అక్కడి ఇళ్ళు ఉనికిని కోల్పోయి చీకటిలో కలిసిపోయాయి. సూర్యుడు కూడా నాకక్కడేం పని లేదని పడమటి కొండల్లోకి పారిపోయాడు. ఆ చీకటిలో అడవిలోకి మా తిరుగు ప్రయాణం. అడవి ఎంత ఉద్విగ్నంగా వుందో! వాగులు దాటేటప్పుడు ఓ… అంటూ కేకలు… చీకట్లో ఆ అడవి అందం… ఓ మోహావేశం నాలోపలంతా కమ్మేసింది.

మొండిగుట్టలో ఆనందాశ్రువుల మధ్య అమృత బృందానికి వీడ్కోలు… ఆట… పాట… విందు… చిందులతో అలరించిన మొండిగుట్టకి… అమృత బృందానికి హృదయాలింగనాలతో… మళ్ళీ కలుద్దాం అనే ఆశావహ సందేశాలతో బై బై చెప్పి… మేము ఉట్నూరు అడవుల వేపు సాగిపోయాం. గీత… ప్రశాంతి కలిసి ఉట్నూరు అటవీ అతిధి గృహాన్ని మేముండడానికి ఖాయం చేసారు. గీతకి తెలిసిన ఆర్‌.డి.వో. గెస్ట్‌హౌస్‌లో మమ్మల్ని రిసీవ్‌ చేసుకున్నారు. గీత, నేను ఇక్కడ బుల్లి గిల్లి కజ్జా పెట్టుకున్న సంగతి ఎవ్వరికీ తెలియదు. అదో సరదా! మా స్నేహంలో వున్న సొగసు అదే మరి.

ఉట్నూరు దాటి కెరిమెరి ఘాట్‌ రోడ్‌లోకి ప్రవేశించిన వెంటనే నా లోపల అలజడి తిరిగి మొదలైంది. ఈ ఘాట్‌ రోడ్డు సౌందర్యం గురించి, అక్కడి అడవి అందం గురించి దాన్ని విధ్వంసం చేసిన అంశాల గురించి ప్రశాంతి నాతో ఎన్నో సార్లు ఎంతో ఆవేదనతో చెప్పిన విషయాలు గుర్తొచ్చాయి. ఆ విధ్వంసాన్ని, బోసిపోయిన ఆ రోడ్డుని కళ్ళారా చూసినపుడు నాకు కడుపులో తిప్పినట్టయ్యంది. అడవిని అడ్డంగా నరికేసిన దుర్మార్గం… నా లోపలంతా మంటలాగా మారిపోయింది. దారి మధ్యలో బస్సెక్కిన సాకృబాయిని చూసిన తర్వాత, తన మాటలు విన్న తర్వాత చల్లని నీటి కొలనులో స్నానించినట్టయింది. సాకృ, సరిత ఆదిలాబాద్‌లో పనిచేసే ప్రశాంతి బృందంలోని వాళ్ళే. వాళ్ళ మాటల్ని, పాటల్ని మా బృందమంతా మైమరపుతో వినడం గమనించి… ఈ ట్రిప్‌ విజయవంతమైంది అన్పించింది నాకు.

ఇక్కడి నుండి అందరం ప్రశాంతి సమ్మోహన సామ్రాజ్యంలోకి వెళ్ళిపోయాం. మెత్తటి స్వరంతో తను మనసు విప్పి మాట్లాడిన మాటలు అందరినీ మంత్ర ముగ్ధులను చేసాయి. తను చూపించిన ఆదివాసీ ప్రపంచం, ఆ మనుష్యుల ఆదరణ, ప్రేమ, ఆత్మీయత, ఆతిథ్యం అందరి గుండెలను తాకాయి. కలలో కూడా దర్శించవీలుకానీ ఊళ్ళనీ, మనుష్యులని వారి ఆదరణని కళ్ళ ముందు ఆవిష్కరించిన ప్రశాంతి అందరి మనసులను గెలుచుకోవడమే కాక… ట్రిప్‌ మొత్తాన్ని ఒక సామాజిక బాధ్యతగా మలిచింది. ఆదివాసీల బతుకు చిత్రాలు, వారి జీవన పోరాటాలు, వారి ఆవాసాలు అతి దగ్గరగా చూసిన మా బృందంలోని రచయిత్రులు తమ కలాలకు పదును పెట్టి అత్యుత్తమ సాహిత్య సృజనకి పూనుకోవాలనే నా ఆశను, నా కోరికను ప్రశాంతి ఇలా సాకారం చేయగలిగింది.

కెరిమెరి ఖాళీ అడివి దాటి, జోడీ ఘాట్‌… కొమురమ్‌ భీమ్‌ విగ్రహ దర్శనం అందరినీ మహోద్విగ్న పరిచింది. ఆదివాసీ గుండె ఘోషని ప్రాణాలొడ్డి విన్పించిన కొమురం భీమ్‌… రగిలించిన స్ఫూర్తి అందరి గుండెలను తాకింది. అక్కడ ఆకాశాన్నంటి విస్తరించిన విప్పచెట్టు ముందు నిలబడి నేను ఫోటో తీసుకుని, విప్ప పానీయం తాగినంత మత్తును పొందాను. అడవులు పట్టి తిరిగినా, ఆదివాసీల ఇళ్ళల్లో తిన్నా… ఎక్కడా గుక్కెడు విప్ప పానీయం దొరకలేదే అని నాకిప్పటికీ అక్కసుగానే వుంది.

మోడి, ఝరి, ఉషేగావ్‌ గ్రామాల గురించి ఆయా గ్రామాల ప్రజల సంస్కారం, సాదర సత్కారాలు, విందు భోజనాలు, చిందేసి అలరించిన వైనాల గురించి మా బృందంలో అందరూ విశేషంగానే రాసారు. ఊరు ఊరంతా మహా సంతోష సంబరాలతో మాకు తిలకాలు దిద్ది, బంతిపూల దండలేసి మేమేదో ఘనకార్యం చేసి వచ్చినట్టు మాచుట్టూ కూర్చుని మాకు భోజనాలు పెట్టిన వైనాలు… ఆ జ్ఞాపకాలు గుర్తొచ్చినపుడల్లా వాళ్ళల్లా… అంత స్వచ్ఛంగా… అంత తేటగా ఎప్పటికైనా మారగలమా? అది సాధ్యమా? అనిపించి మనసు కలుక్కుమంటుంది. ప్రశాంతి… పూవులో తావిలా, పొగడపూవులో మకరందంలా వాళ్ళతో మమేకమైపోయి, వాళ్ళ బతుకుల్తో కలగలిసిపోయి ప్రశాంత వదనంతో పేరుపేరునా వాళ్ళని పల్కరిస్తూ… గుండెలకు హత్తుకుంటూ కలియతిరిగిన దృశ్యం అందరి మనోఫలకం మీద ముద్రితమైపోయింది. నన్ను అమ్మూ! అని పిలుస్తూ నా జీవితంలో భాగమైపోయిన ప్రశాంతిని చూస్తే నాకు ఎంతో గర్వంగా, గౌరవంగా అన్పించింది! వీడ్కోలు దృశ్యాల విషాదం మా బృందం మొత్తాన్ని కంటతడి పెట్టించింది. ప్రశాంతిని వొదలలేక వాళ్ళు… వాళ్ళని వీడలేక మేము చాలా ఉద్వేగభరితులమయ్యాం. అప్పటికే చీకటి పడిపోయింది. ఎవరి సీట్లలో వాళ్ళు సర్దుకున్నాక… దీర్ఘ నిశ్వాసాల సవ్వడులను మోసుకుంటూ బస్సు వర్నికి బయలుదేరింది.

వర్నిలో బస్సు దిగానో లేదో… అమ్మమ్మా అంటూ నన్ను… ప్రశాంతక్కా! అంటూ తనని చుట్టేసారు పిల్లలు. వాళ్ళ సంతోషం, సంబరాల వెలుగు ఆ రాత్రివేళ… ఆ ఆవరణంతా కాంతుల్ని వెదజల్లింది. వాళ్ళతో ఎక్కువ సమయం గడపలేకపోయామన్న బాధ అందరిలోను వ్యక్తమైంది. నిద్రముఖాలతో పిల్లలు ఉత్సాహంగా ఎన్నో కబుర్లు చెప్పారు. కథలు విన్పించారు. పాటలు పాడారు. స్వయంగా చేసిన చక్కటి గ్రీటింగ్‌ కార్డులు అందరికీ ప్రజంట్‌ చేసారు. ”అమ్మమ్మా! మీకు ప్రశాంతక్కకి గ్రీటింగ్స్‌ ఇవ్వలేదు. మీరు బయటవాళ్ళు కాదు కదా! అందుకని…” అన్నప్పుడు నా కళ్ళల్లో నీళ్ళొచ్చాయి. అయిష్టంగా అసంతృప్తిగా… అందరూ బస్సెక్కేసారు. అర్ధరాత్రి మా బస్సు హైదరాబాదు రోడ్డెక్కింది. ఎవరి ఆలోచనల్లో వాళ్ళు… కాసేపటికి మాగన్ను నిద్రలోకి జారిపోయారందరూ. ప్రశాంతి… గీత డ్రైవర్‌ నిద్రపోకుండా చాలాసేపు అతనితో కబర్లు చెబుతూ కేబిన్‌లో కూర్చున్నారు.

తెల్లారి నాలుగింటికి బస్సుదిగి ఎవరిళ్ళకి వాళ్ళు మళ్ళిపోవడంతో ఆదిలాబాద్‌-నిజామాబాద్‌ ట్రిప్‌ ముగింపుకొచ్చింది. ముందే రాసినట్టుగా ఈ ట్రిప్‌ విజయం వెనక ముగ్గురి కృషి, సమయస్ఫూర్తి, నిర్వహణా సామర్ధ్యం పోటీపడి పనిచేసాయి. అమృత, ప్రశాంతి, గీత… ముగ్గురూ కలిసి ఆదిలాబాదు ట్రిప్‌ని మర్చిపోలేని మధురానుభవంగా మలిచారన్నది ముమ్మాటికీ నిజం!

ఈ ప్రయాణం నామీద వేసిన గాఢమైన ముద్ర గురించి కూడా రాయాలనిపిస్తోంది. ఈ విషయం గీతకి, ప్రశాంతికి తప్ప ఇంకెవ్వరికీ తెలియదు. ఆ మూడురోజులూ నాలో ఆనందం కొంత ఆందోళన కొంత… రకరకాల భావాల సమ్మేళనంలో సతమతమయ్యాను. కెరిమెరి అడవి దగ్గర ఆవేశం, ఉద్రేకం.. బుర్కరేగడి గూడెంలో అపరాధభావం, మోడి, ఝరి, ఉషేగావ్‌ గ్రామస్తుల సంస్కారం ముందు చిన్నబోయిన మనస్సు… అభివృద్ధి నామస్మరణలో మునిగితేలే ప్రభుత్వాల నిర్లక్ష్యాల మీద కసి, క్రోధం, ఆదివాసుల నిస్సహాయస్థితి… వర్ని చిన్నారుల భవిష్యత్‌ చిత్రం – ఆదివాసీల, అణగారిన వర్గాల మారని బతుకు చిత్రాలు… నగరాల్లో మనం గడుపుతున్న అహంభావపూరిత, ఆత్మాశ్రయ జీవితాలు… నా మనసులో భిన్న భావాల సంఘర్షణలు… భయానక కలల మోహరింపులు… వెరసి వొళ్ళంతా సలసలా కాగిపోతూ 104 డిగ్రీల జ్వరం కమ్మేసింది.

ట్రిప్‌ నుంచి తిరిగొచ్చిన మూడోరోజు … వొళ్ళు తెలియని జ్వరంతో వొక్కర్తిని ఇంట్లో పడున్నాను. ఆ ఉదయం నాకో భయంకరమైన కలవచ్చి ఉలిక్కిపడి లేచాను. వెల్లికిలా పడుకున్న నా కళ్ళముందు అనంతంగా విస్తరించిన పచ్చదనం. పచ్చని ఆకుల సందుల్లోంచి నీలాకాశం… ఎంతో హృద్యంగా వుంది. హఠాత్తుగా ఎవరివో చేతులు నా రెండు చేతుల్ని పట్టుకుని పైపైకి ఈడ్చుకెళ్ళిపోతున్నాయి. నేను వేలాడిపోతూ…. ఆ చేతుల్ని విడిపించుకోవాలని విశ్వప్రయత్నం చేస్తూ గట్టిగా అరుస్తున్నాను. నా కళ్ళముందు పరుచుకున్న పచ్చదనం కరిగిపోయి నల్లగా మారిపోయింది. నన్ను ఈడ్చుకెళుతున్న చేతులు నన్ను వొదిలేస్తే నేను దబ్బున కింద పడిపోయాను. గట్టిగా అరుస్తూ నేను మెలుకువలోకి వచ్చాను. ఈ కల నన్ను కుదిపేసింది.

నాకు జ్వరమొచ్చి ఎన్నో సంవత్సరాలైంది. ఎప్పుడొచ్చిందో కూడా నాకు గుర్తులేదు. ఆ రాత్రంతా జ్వరమే… మర్నాడు సాయంత్రం దాకా అలాగే అచేతనంగా పడుకున్నాను. అప్పుడు గీతకి ఫోన్‌చేస్తే వెంటనే వచ్చేసింది. తనొచ్చేసరికి నిజానికి నా వొంటి మీద స్పృహలేదు. నుదిటి మీద చెయ్యేసి ”అమ్మో! ఏంటీ జ్వరం…. నాకెందుకు చెప్పలేదు” అంటూ కన్నీళ్ళు పెట్టుకున్న గీత నన్ను తనతో వాళ్ళింటికి తీసుకెళ్ళిపోయింది. ఆ జ్వరం నుంచి, మానసిక కల్లోలం నుంచి కోలుకోవడానికి నాకు వారం రోజులు పట్టింది. నా మనసులో పెద్ద గాయమైందని నాకు అర్థమైంది. అది బయటకు కనబడని గాయం.

2009 లో విశాఖ ట్రిప్‌లో వాకపల్లి వెళ్ళి వచ్చిన నాటి రాత్రి కూడా నేనిలాంటి మానసిక కల్లోలానికి గురయ్యాను. ఆ రాత్రి వెక్కివెక్కిఏడుస్తుంటే ఓ వైపు గీత మరో వైపు హేమంత నన్ను ఓదార్చారు. గుండెకు హత్తుకున్నారు. హేమంత నా మంచం పక్క కింద పడుకుని నా చేతిని తన చేతిలో వుంచుకుని… నా మనస్సును మరల్చడానికి ఎన్నో సరదా సరదా కథలు చెప్పి నన్ను నవ్వించింది. తన వెచ్చటి స్పర్శ, నా మనస్సు తేలిక పరచాలని చేసిన ప్రయత్నం…. నాకిప్పటికీ ఫ్రెష్‌గా అన్పిస్తాయి. ఆరోజు… ఈ రోజు కూడా గీత స్నేహం…. అలాగే వుంది. హేమంత బెంగుళూరులో వుంది. ఎన్ని సార్లు గుర్తొచ్చిందో!! నా బలం నా స్నేహాలే.

ఆదిలాబాదు అడవి నన్ను ఆవహించి…. నా మనసును కల్లోలపరిచి నన్ను…. మరిన్ని అడవుల్లోకి నడిపించింది. పాడేరు, అరకు అడవుల్లో తిరిగి తిరిగి…. ఒక్కర్తిని రంపచోడవరం…. మారేడుమిల్లి అడవుల్లో తిరగడానికి వెళ్ళిపోయాను. అయినా సరే… అడవి నన్ను పిలుస్తూనే వుంటుంది. నేను ఉద్విగ్నమై, కల్లోలమై మళ్ళీ మళ్ళీ వెళ్ళిపోతూనే వుంటాను.

తిరగరాయాల్సిన కథలు ఇంకెన్నో తేలాల్సి వుంది

ఆ రోజు ఇందిరా ప్రియదర్శిని ఆడిటోరియమ్‌లోకి ప్రవేశించేటప్పుడు మనసులో ఓ చిన్న అసౌకర్యం. అయితే అంతకుముందు గేటు బయట చూసిన వైలెట్‌ కలర్‌ పూలబంతులు ఈ అసౌకర్యాన్ని చాలా వరకు తగ్గించేసాయి.ఆ పూలను చూసాకా కూడా మనసులో చీకాకులు, చింతలు మిగిలివున్నాయంటే మనం సరిగ్గా లేమన్న మాట. అంతకు ముందు అదే దారిలో వచ్చిన భానుజ గానీ, జమున గానీ ఆ పూలను చూడనే లేదు. అలా ఎలా చూడకుండా వుంటారా అని నాకు చాలా ఆశ్చర్యంగా వుంటుంది. వాళ్ళిద్దరిని కళ్ళు మూసుకోమని చెప్పి ఆ పూల చెట్టు దగ్గరికి తీసుకెళ్ళి కళ్ళు తెరవమని చెప్పినపుడు ఆ పూల సొగసు చూసి ఇద్దరూ ఆశ్చర్యపోయారు. ఇలాంటివి సత్యక్క కళ్ళబడతాయి. అని భానుజ అంటే… అబ్బ! ఎంత బావున్నాయి సత్యా! థ్యాంక్స్‌ అంటూ జమున చటుక్కున నా బుగ్గమీద కిస్‌ ఇచ్చేసింది. నేనదిరిపోయాను. ఈ లోపు ప్రశాంతి వచ్చింది. తను ఆ పూలను ముందే చూసింది. తనని తీసుకెళ్ళబోతుంటే ”అమ్మూ! పువ్వులా? నేను చూసాగా” అంది హాయిగా నవ్వేస్తూ .

నేను రాయబోతున్నది ఈ పూల కథ కాదు. డిశంబరు నాలుగున ప్రశాంతి సారధ్యంలోని ఆంధ్రప్రదేశ్‌ మహిళా సమత సొసైటికి చెందిన మహిళలు ప్రదర్శించిన నృత్యరూపకం ”తిరగరాసిన కథ” గురించి. ఈ నృత్య రూపకాన్ని ఇంతకు ముందు మహిళా సమత సొసైటి ఇరవై ఏళ్ళ ప్రస్థానపు సంబరాలవేళ నిస్సియట్‌లో చిన్న వేదిక మీద ప్రదర్శించినప్పుడు చూసాను. ఆ సంబరాల నిర్వహణలో తలమున్కలుగా వున్న ప్రశాంతితో కలిసి చూసాను. హడావుడిగా చూసాను. మనసు మొత్తం లగ్నం కాకుండా చూసాను. అందుకే ఆ రోజు కలగని ఉద్వేగం, డిశంబరు నాలుగున చూసినప్పుడు నన్ను ఊపేసింది. ఎన్నోసార్లు కళ్ళల్లో నీళ్ళు చిప్పిల్లాయి. శరీరమంతటా కమ్మిన వేడి సెగలు, గుండెల్లోంచి తన్నుకొస్తున్న ఆగ్రహజ్వాలలు. దాదాపు ఇరవై మంది పైనే చదువు నేర్వని, గ్రామీణ, పేద సంఘం స్త్రీలు, చదువుకుంటున్న పిల్లలు, మహిళా సమతలో పని చేస్తున్న టీమ్‌ సభ్యులు ఓ గంటన్నరపాటు ఆడిటోరియమ్‌ని, ప్రేక్షకుల కళ్ళని ఆక్రమించుకున్నారనే చెప్పాలి. గజ్జెకట్టిన పాదాల లయాత్మక కదలికలు గుండెల మీదే కదిలిన ఫీలింగ్‌. గుండెలయలో కలగలిసిపోయిన మువ్వల సవ్వడులు. కన్నార్పనీయని తాదాత్మ్యత…

వాళ్ళు చెప్పిన రేణుక ఎల్లమ్మ కథ, ఆ కథను మొదలుపెట్టన తీరూ, ముందుకు నడిపించిన తీరూ, ఓ అర్థవంతమైన ముగింపు ఇచ్చిన తీరూ.. నేను రాయడం కాదు. ప్రతి వొక్కరూ చూసితీరాలి. అడవిలో హాయిగా స్వచ్ఛంగా, తేటనీటి ఊటలా బతుకుతున్న అడవిబిడ్డల జీవనశైలి… చెట్టూ, చేమా, ఆకూ, అలమూ, పిట్టా, పామూ, సెలయేళ్ళూ, జలపాతాలూ వెరసి… ఆకు పచ్చగా… పచ్చ పచ్చగా బతుకుతున్న గిరి పుత్రికలు. స్వేచ్ఛ ఊపిరిగా, ఎలాంటి కృత్రిమ కట్టుబాట్లు లేకుండా చిక్కటి అడవిలో చిరు సవ్వడి చేసే గాలిలా అతి సహజంగా బతుకుతున్న గిరిజనుల జీవితంలోకి కార్చిచ్చులా ప్రవేశించాడు జమదగ్ని. అడవి బిడ్డలతో పాటు రూపకంలో మమేకమైన ప్రేక్షకులు కూడా ఉలిక్కిపడతారు. అమ్మ తల్లుల్ని, అడవి దేవతల్ని పూజించే చోటులో జమదగ్ని అడవిని నరికి యజ్ఞం మొదలు పెడతాడు. ఒక బీభత్స విధ్వంశానికి బీజం వేస్తాడు. గిరిజన స్త్రీలు వ్యతిరేకిస్తారు. తిరగబడతారు. తన యజ్ఞానికి అడ్డుపడుతూ ఉద్యమిస్తున్న గిరిపుత్రికలను లొంగదీసుకోవడానికి కొత్త పన్నాగం పన్నుతాడు జమదగ్ని. పోరాటనికి నాయకత్వం వహిస్తున్న రేణుకను పెళ్ళి చేసుకోవాలని అనుకుంటాడు. అతని మోసపు ఆలోచనలు తెలియని రేణుక, జమదగ్నిని పెళ్ళి చేసుకుంటుంది. వాళ్ళకి ఐదుగురు కొడుకులు పుడతారు. జమదగ్ని తన అసలు ఆలోచనలు అమలు చేయడానికి అడవుల్ని నరికి, యజ్ఞాలు చేసే పనిని తిరిగి మొదలు పెడతాడు. అడ్డుకున్న రేణుకను, మగని మాటకు ఎదురాడిందని, ధిక్కరించిందని తూలనాడి, తన కొడుకుల్ని పిలిచి, వారిలో పెద్దవాడిని తన తల్లి శిరస్సు నరకమని ఆజ్ఞాపిస్తాడు. అతను తిరస్కరిస్తాడు. మిగిలిన కొడుకులు కూడా తండ్రి ఆజ్ఞను పాటించరు, వాళ్ళని బండరాళ్ళు కమ్మని శపిస్తాడు. చివరి కొడుకు పరుశురాముడు తన గొడ్డలితో ఒక్కవేటుతో తల్లి శిరస్సును ఖండించివేస్తాడు.

ఈ మొత్తం సన్నివేశాలను మహిళా సమత కల్చరల్‌ టీమ్‌ మహాద్భుతంగా ప్రదర్శించారు. జమదగ్ని అహంకారం, రేణుక తిరుగుబాటు, ఆమె మరణం ప్రేక్షకుల్లో తీవ్ర భావోద్వేగాలను కల్గించాయి. ఆయా పాత్రల్ని పోషించిన స్త్రీలు ఆ పాత్రల్లో జీవించారు. మాతృస్వామ్య మహాపతన సన్నివేశం నా కంట నీరు పెట్టించింది. పురుషాహంకారానికి, పితృస్వామ్యానికి పోతపోసినట్టున్న జమదగ్ని నా గుండెల్లో అగ్నిని రగిల్చి, వొళ్ళంతా మండించాడు. కన్నతల్లిని కౄరంగా చంపిన పరుశరాముడు మహాపరాక్రమవంతుడని కీర్తించే హిందూమత గ్రంధాలు, స్త్రీల పరంగా ఎంత విషపూరితమైనవో కళ్ళకు కట్టిన సందర్భమది.

‘తిరగరాసిన కథ’ పేరులో మహిళా సమత బృందం ప్రదర్శించిన నృత్యరూపకం ఆహూతులందరి మన్ననలను అందుకున్నది. ప్రదర్శనకి ముందు మహిళా సమత స్టేట్‌ ప్రాజెక్ట్‌ డైరెక్టర్‌ ప్రశాంతి మాట్లాడుతూ ”ఈ నృత్య రూపకంలో నటించిన వాళ్ళు ప్రొఫెషనల్‌ కళాకారులు కారని, కేవలం నాలుగు రోజులు రిహార్సల్స్‌ చేసారని, ఈ బృందంలో చదువుకున్న వాళ్ళు, చదువురానివాళ్ళు, విద్యార్ధులు, తమ టీమ్‌ సభ్యులు వున్నారని, ఏవైనా లోపాలుంటే క్షమించాలి” అన్నపుడు అందరూ చాలా ఆశ్చర్యపోయారు. ప్రదర్శన ముగిసాక వారందరి నటనా కౌశలం చూసాక ప్రేక్షకులు మరింత ఆశ్చర్యపోయారు. చక్కటి నటన, హావభావాలు, నాట్యం, పాటలు ఒకదానితో మరొకటి పోటీపడ్డాయి.

రేణుక ఎల్లమ్మ చారిత్రక పరాజయగాధని తీసుకుని, స్త్రీల పరాధీనత ఏ విధంగా ప్రారంభమైంది, మహా బలవంతులు, ఆత్మవిశ్వాసం పొంగిపొరలిన ఆదిమ స్త్రీలు ఎలా, ఏ విధంగా పురుషాధిపత్య భావజాలంలో ఇరుక్కుపోయారు, పితృస్వామ్యం స్త్రీల మనశ్శరీరాలను ఎలా కబ్జాచేసింది అనే అంశాలను అత్యద్భుతంగా ఈ నృత్యరూపకం రూపుకట్టించింది. ఆదిమ సమాజం నుంచి ఆధునిక సమాజం వరకు పురుషాధిపత్యం ఎంత హింసాయుతంగా స్త్రీలను లోబరుచుకున్నదీ చక్కగా ప్రదర్శితమైంది.

సామాజిక కార్యకర్త దేవి సహకారంతో సమతా బృందం రూపొందించిన ఈ తిరగరాసిన కథని ఓ క్షణం పక్కన పెట్టి, అసలు రేణుక ఎల్లమ్మ కథ పురాణాల్లో ఎలా వుందోచూద్దాం. భర్త ఆజ్ఞాపిస్తే కొడుకు చేతిలో హత్యకు గురైన రేణుక ఎల్లమ్మ ఆంధ్రప్రదేశ్‌తో సహా మరెన్నో రాష్ట్రాల్లో దేవతావతారం ఎత్తింది. గుళ్ళు కట్టి పూజలు చేస్తున్నారు. విష్ణువు అవతారంగా కీర్తించబడే పరుశురాముడు తండ్రి చెప్పాడని తల్లి శిరస్సు ఖండించాడు. రేణుక చేసిన అపరాధమేమిటి? ఎందుకు ఆమె అంత కఠినమైన శిక్షను అనుభవించాల్సి వచ్చింది?

రేణుక జమదగ్ని భార్య. జమదగ్నికి యజ్ఞాలు చేయడమే పని. యజ్ఞానికి అవసరమైన నీళ్ళని ప్రతిరోజూ రేణుక సమీపంలోని సరస్సు నుంచి మోసుకురావాలి. ఐదుగురు కొడుకులుండీ ఈ నీటి చాకిరీ రేణుకే చెయ్యాలి. అది కూడా బట్టీలో కాల్చని మట్టి కుండతో ఆ నీళ్ళు తొణక్కుండా తెచ్చిపోయ్యాలి. కాల్చని కుండ ఎలా నిలుస్తుంది? ఆ మట్టి కుండ నీళ్ళల్లో ముంచగానే కరిగిపోకుండా ఎలా వుంటుంది? అంటే ఇక్కడ రేణుకకి పాతివ్రత్యాన్ని అద్ది, భర్త పట్ల విశ్వాసంతో వుంటుంది కాబట్టి ఆమె పతివ్రత… పతివ్రత కాబట్టి పచ్చిమట్టి కుండలు కూడా నీళ్ళలో విచ్చిపోవు. పాతివ్రత్య భావజాలాన్ని ఆ నాటి స్త్రీల మీద ఏ విధంగా రుద్దిందీ అర్ధం కావాలంటే రేణుక కథని మించిన కథ మరొకటి లేదనుకుంటాను. సీత కథకూడా వుందనుకోండి ప్రతిరోజూ పచ్చికుండతో నీళ్ళు తెచ్చిపోసే రేణుక… ఒకరోజు సరస్సు తీరాన శృంగార భంగిమలో వున్న జంటని చూసిందట. ఆమె మనసులోను శృంగార భావనలు రేకెత్తాయట అంతే… పచ్చికుండ కాస్తా విచ్చిపోయిందంట. నీళ్ళు తేవడం ఆలస్యం అయిపోయింది. జమదగ్ని ‘దివ్య’ దృష్టితో ఇదంతా చూసి ఉగ్రుడైపోయి, తల్లి పాతివ్రత్యాన్ని అతిక్రమించింది (మనసులోనే సుమా) కాబట్టి ఆమె తలను నరకమని కొడుకుల్ని పురమాయించాడు. సరే ఇక్కడి నుండి కథ అందరికీ తెలుసుకదా! ఆ… అన్నట్టు ఈ కథకి దళిత కోణం కూడా వుంది. దాన్ని గురించి మరోసారి చర్చిద్దాం.

ఇంత భయానక, భీభత్సమైన కథలో తల్లిని చంపి ఘోర నేరం చేసినవాడు విష్ణువు అవతారమని, పురుషాహంకార హింసకు బలై ప్రాణాలు కోల్పోయిన రేణుక దేవత అని ప్రచారం చేసిన పురాణాలలో ఇలాంటి ఘోర కథలు ఇంకెన్ని వున్నాయో? ‘సతి’ దురాచారంలో బతికున్న భార్యను భర్త చితిలోకి తోసి చంపి, ఆమెకు గుళ్ళు కట్టిన ఘనమైన చరిత్ర లాంటిదే ఎల్లమ్మ కథ కూడా. ఆలయాన వెలసిన దేవతలంటూ ఆడవాళ్ళని కీర్తిస్తూ, ఆచరణలో ఆరని మంటలకి, రకరకాల హింసలకి గురిచేసే పితృస్వామ్య వ్యవస్థ దుర్మార్గాన్ని నిలదీసిన కథ ”తిరగరాసిన కథ”. పురుషాధిపత్యాన్ని నిలదీయడమే కాదు ఆధునిక చరిత్రను మేము తిరగరాస్తామంటూ నిరూపించారు సమతా బృందం. సంఘటితంగా పోరాడితే అన్ని అసమానతల్ని, వివక్షల్ని కూకట్‌వేళ్ళతో కూల్చేయవచ్చు అని తనకు ఎదురైన అన్ని సమస్యల్ని ధైర్యంగా ఎదిరించిన అధునిక మహిళ ఎల్లమ్మ కథ ఈ తిరగరాసిన కథ. ఒక చారిత్రిక పరాయజగాథని, స్పూర్తివంతమైన ఆధునిక పోరాట కథగా తిరగరాసి చూసించారు మహిళా సమత సాంస్కృతిక బృందం వారు.

స్త్రీల పరాధీనతకు పునాదులుగా వున్న కథలన్నింటినీ ఈ రోజు తిరగరాయాల్సి వుంది. ఆ పనిని విజయవంతంగా మొదలుపెట్టి, ప్రేక్షకుల మెదళ్ళలో కొంగ్రొత్త ఆలోచనల్ని రేకెత్తించిన మహిళా సమత బృందానికి హృదయపూర్వక అభినందనలు. ఇంతటి సృజనాత్మక, ఆలోచనాత్మక ప్రక్రియకి శ్రీకారం చుట్టిన సమతా బృందం సారథి ప్రశాంతి అత్యంత అభినందనీయురాలు.

నిన్నటి ఆంధ్రజ్యోతి నవ్య లో మా ఊరి గురించి నా తీపి గుర్తులు.

నేనూ..... నా లైఫ్ లైన్ మా సీతారామపురం

నిన్నటి ఆంధ్రజ్యోతి నవ్య లో మా ఊరి గురించి నా తీపి గుర్తులు.
నిన్నంతా నేను గీత, అన్నవరం,తలుపులమ్మ లోవ,దానవాయి పేట బీచ్,పంపానది చుట్టూ చక్కర్లేస్తున్నాను.అప్పుడు ఈ ఆర్టికల్ వచ్చిందని వందలాదిగా ఫోన్స్.మీరూ చదివేస్తే ఓ పనైపోతుంది.

http://epaper.andhrajyothy.com/PUBLICATIONS/AJ/AJYOTHY/2013/12/08/ArticleHtmls/08122013101015.shtml?Mode=1

కలనేత కబుర్ల కలబోత.... కమనీయానుభవాల కలగూరగంప

చాలా సంవత్సరాలుగా కాకినాడ సమీపం లో ఉన్న మడ అడవుల గురించి వింటున్నాను.

నేను పుట్టింది పశ్చిమ గోదావరి జిల్లాలోనే కానీ తూర్పు గోదావరిలో ఉన్న అందమైన మడ అడవుల్ని చూడడానికి ఇన్ని సంవత్సరాలు పట్టింది.నా రాజమండ్రి ప్రయాణానికి కారణాలు వేరే ఉన్నాయి కానీ నా మనసులో తిష్ట వేసినవి మాత్రం కోరింగా మంగ్రూవ్ ఫారెష్ట్.ఈ సారి ఎలాగైనా చూడాలి.నేను ఒక్కదాన్నే కాదు నా ప్రియ నేస్తాలు కూడా నాతో ఉండాలి. గీతని,ప్రశాంతిని నాతో తీసుకెళ్ళాలని అనుకున్నాను కానీ గీత రానంది.తనకి వేరే మీటింగ్ ఉంది.
ప్రశాంతి.....చాలా బిజి గా ఉండే తనని రెండు రోజులు నాతో వస్తావా హాయిగా తిరుగుదాం అని అడగ్గానే చాలా ఆశ్చర్యంగా ఒప్పుకుంది.
రాజమండ్రి...కాకినాడ...మచిలీపట్టణం...ఇవి మేము వెళ్ళాలనుకున్న ప్రాంతాలు.
రాజమండ్రిలో ఓ పెళ్ళి....కాకినాడలో మడ అడవులు....మరి బందర్ లో ఏంటి అంటారా....అక్కడికే వస్తున్నా...ఆంధ్రాబాంక్ వ్యవస్థాపకులు..డా: భోగరాజు పట్ఠాభి సీతారామయ్య పేరు మీద ఏర్పాటైన పట్ఠాభి కళా పీఠం వారు రాష్ట్ర స్థాయిలో వివిధ రంగాలలో విశేష కృషి చేసిన 16 మందికి ప్రతిభా మూర్తి అవార్డులు ప్రకటించి నిన్న సాయంత్రం బందరులో ఆ అవార్డులను ప్రదానం చేసారు.ఉత్తమ మహిళా పాత్రికేయురాలిగా నేను ఆ అవార్డును తీసుకున్నాను.అదీ సంగతి.
సరే....నేను పదిహేను న రాజమండ్రి వెళ్ళాను.16 ఉదయం ప్రశాంతి నాతో కలిసింది.ఇక ఆ రెండు రోజులు మా అనుభవాలను రాయాలంటే చాలా టైం పడుతుంది.
హడావుడి జీవితం లోంచి రెండు రోజులు హాయిగా మనకి అత్యంత ఆత్మీయులైన వ్యక్తులతో
అన్ని ఒత్తిళ్ళను వదిలేసి గడపడం లోని హాయిని రాయడం కన్నా అనుభవిస్తేనే అర్ధమౌతుంది.
మేమిద్దరం 16 ఉదయం 8.30 కి రాజమండ్రి వదిలి కాకినాడ బయలుదేరాం.అప్పటినుండి 18 ఉదయం 5 గంటలవరకు కలిసే ఉన్నాం.
ఆ రెండు రోజులు ఎన్నో అనుభవాలు. అద్భుతమైన అనుభూతులు.

కాకినాడ వెళ్ళే దారిలో బుర్రగుంజు అమ్ముతుంటే కొన్నాం.భలేతియ్యగా ఉంది.
వాళ్ళ దగ్గర కత్తి తీసుకుని బుర్రల్ని కొట్టాను.
ఓ సరదా అనుభవం.
కాకినాడ ఆర్ డి వో జవహర్లాల్ నెహ్రూ నాతో ఎం ఆర్ వో గా పనిచేసిన వ్యక్తి.
ఆయన మా ట్రిప్ ని మరచిపోలేని మధుర జ్నాపకం లా మలిచాడు.
నేను, ప్రశాంతి ఉన్నాం కాబట్టి ఒక స్కూల్ లో సమావేశం ఏర్పాటు చేసి మాచేత మాట్లాడించాడు.
అమ్మాయిలు అబ్బాయిలు కలిసి పాల్గొన్న ఆ మీటింగ్ లో ఇద్దరం తలో అరగంట మాట్లాడాం.పిల్లల హక్కుల గురించి,బాధ్యతల గురించి,వాళ్ళని వాళ్ళు మేనేజ్ చేసుకోవడం గురించి చెప్పాం.
ఆ తర్వాత మడ అడవుల ప్రయాణం మొదలైంది.మొదట చెట్ల మీద కట్టిన చెక్క వంతెన మీద నడుస్తూ ఆ అడవి అందాన్ని,ఎన్నో జీవరాశుల్ని చూసాం.నత్తలు,పీతలు,జలగలు లాంటి ఎన్నో జీవాలు.నీళ్ళల్లో ఉన్న మంగ్రూవ్ చెట్లు.నల్ల మడ,తెల్ల మడ ఇంకా చాలా రకాలు.ఆ చెట్లలో,ఆ చెక్క వంతెన మీద నడుస్తుంటే కాళ్ళు నేల మీద ఆనడం లేదు.చెట్లెక్కాలని,డాన్సు చెయ్యాలని ఇంకా ఏవో ఊహలు.ఓ అరగంట నడిచి నీళ్ళవేపు వచ్చాం.
దూరంగా గోదావరి ..... గోదారమ్మ నుంచి వెనక్కి వస్తున్న నీళ్ళల్లో అటు ఇటు గోడ కట్టినట్టు మడ అడవి.
ఎండలో ఆకుపచ్చగా మెరిసిపోతున్న చెట్లు.నీళ్ళల్లో వాటి నీడలు.నది మీంచి వస్తున్న గాలికి తలలూపుతూ,మమ్మల్ని చూసి వయ్యారాలు పోతున్న పచ్చటి చెట్లు. వాటి సొగసు చూడతరం కాదు.రెండు చేతుల్ని బార్లా చాపి మొక్కల్ని తాకుతూ గోదారమ్మ వొడిలోకి వెళ్ళిపోవాలన్న కోరికను ఆపుకోవడం కష్టమే.
అసంఖ్యాకమైన పక్షులకి ఆవాసం ఆ ప్రాంతం.మనం ఏ మాత్రం శబ్దం చేసినా గుంపులు గుంపులుగా ఎగురుతూఉంటాయి.అలాంటి ఓ గుంపును మేము చూడగలిగాం.
ప్రశాంతి, నేను ఎంతో పారవశ్యం గా, ప్రేమగా ఆ మడ అడవిని చూసాం. ఆ ప్రకృతి సౌందర్యం మమ్మల్ని ఏవో అలౌకిక లోకాల్లోకి తీసుకెళ్ళిపోయింది.
రెండు రోజులు తన పనులన్నింటిని పక్కన పెట్టి నా కోసమే వచ్చిన ప్రశాంతికి ఈ అపూర్వ సౌందర్యాన్ని చూపించాలని నేను చాలా తపన పడ్డాను.తను నేను ఆశించిన దానికన్నా ఎక్కువ సంబరపడింది.
ఓ మహానందతరంగం మా ఇద్దరిని చుట్టేసింది.
నాలుగంతస్థుల ఓ పోల్ లాంటి దానిమీదకెక్కి ఆ మడ అడవుల్ని,ఆ పచ్చదనాన్ని గుండెల్నిండా నింపుకుని యానాం వేపు మళ్ళిపోయాం.

యానాం లో లంచ్ చేసి అక్కడ ఉప్పొంగుతున్న గోదావరి చూసాం.అక్కడ గోదావరి మీద కట్టిన బ్ర్డ్జిని చూసాం.
ఆ తర్వాత హై సెక్యూరిటి జోన్ ఐన రిలయన్స్ వాళ్ళ క్రిష్ణ గోదావరి గాస్ బేసిన్ చూశాం.గోదావరి లో ఉన్న రిగ్స్,డ్రిల్లింగ్, క్రూడ్ ఆయిల్ వెలికితీత,గాస్ ఎలా విడివడుతుంది మొలైన వివరాలన్ని మాకు చూపించారు.కంట్రోల్ రూంలో కనబడే లైవ్ వీడియోల ద్వారా అక్కడికి దాదాపు నలభై కిలోమీటర్ల దూరం లో ఉన్న కేజి బేసిన్ చిత్రాలు చూసాం.దాదాపు 500 వందల ఎకరాల విస్తీర్ణం లో కేజి బేసిన్ కార్యాలయ సముదాయాలను,వాళ్ళ ఫుడ్ కోర్టులను చూసాం.
ఇక్కడ ఎన్నో ప్రశ్నలు ఎదురయ్యాయి తప్ప మనసును తాకిన అనుభవమేమి లేదు నావరకు. ప్రశాంతి ఎలా ఫీల్ అయ్యిందో నాకు తెలియదు.కేజి బేసిన్ ఆవరణలో మాకు అన్ని చూపించిన అందరికీ కృతజ్ఞతలు చెప్పి అప్పటి వరకు మా వెన్నంటి ఉన్న ఆర్ ఐ లక్మి ప్రసన్న, గోపి,సత్తి బాబు(వీరిని ఆర్ డి వో నెహ్రూ మాతొ వచ్చే ఏర్పాటు చేసారు.)గార్లకు థాంక్స్ చెప్పి మేమిద్దరం రాజమండ్రి బయలు దేరాం. ఆ పౌర్ణమి రాత్రి కబుర్ల ప్రవాహం లో కొట్టుకుపోతూ,ఎన్నెన్నో అనుభవాలను పంచుకుంటూ మేము రాజమండ్రి చేరాం.

ఆ మర్నాడు 8 గంటలకి బందరు బయలుదేరా. ఐదు గంటల ప్రయాణం లో మా మధ్య అసంఖ్యాకమైన మాటలు,చర్చలు.జీవితం,జీవితానందం,తాత్విక దృష్టి,స్నేహాలు, ప్రేమలు,ప్రకృతి తో అనుబంధం....ఇలా ఎన్నో చర్చలు.ఈ కలనేత కబుర్ల కలబోత గురించి,అందులోని గాఢత్వం గురించి నేనిక్కడ రాయలేను.
ఎందుకంటే అవి మా ఇద్దరికే సంబంధించిన గాఢానుభూతులు.మా గుండెల్లో ఇంకిపోయిన మధుర స్మృతులు.

బందరు సమీపిస్తుండగా..... చుట్టూ పరుచుకున్న పంటపొలాల,కొబ్బరి తోటల అందాలను మనసారా ఆస్వా
దిస్తుండగా....ప్రశాంతి సంతోషంగా ఒక్క కేక పెట్టింది.అమ్మూ!!!!మంకెనపువ్వులు....ఎన్ని సంవత్సరాలైంది ఈ పూలను చూసి అంటూ మహానందంగా అంది.
సడన్ బ్రేక్ తో మా కారు ఆగింది.ఎర్రటి మంకెన పువ్వులు.పచ్చటి పంట చేలకివతల గట్ల మీద గుత్తులు గుత్తులుగా మంకెన పువ్వులు.ఇంతకాలం మోదుగ పువ్వుల్నే మంకెన పువ్వులనుకున్న నా అజ్ఞానాన్ని పటాపంచలు చేస్తూ మా ఎదురుగా మంకెనపువ్వులు.కొన్ని పూలు,విత్తనాలు కోసుకుని కారెక్కాం.

ఆ తర్వాత నా మెయిన్ టాస్క్ ప్రశాంతికి కళంకారి బట్ట తయారీ చూపించడం.
బందరు రావాలంటే కళంకారీ చూపించాలని తన సరదా షరతు.చేనేత గ్రామమైన కప్పలదొడ్డిలో నాకు పరిచయాలున్నాయి కాబట్టి తనకి తేలికగానే కలంకారీ తయారీ చూపించగలిగాను.
కార్తీక పౌర్ణమి వల్ల అందరూ కార్తీక స్నానాలకి సముద్రానికి వెళ్ళిపోయినా ఒక చోట మాత్రం పని నడుస్తోంది.
తను వాళ్ళతో చాలా సేపు మాట్లాడగలిగింది. నాకు నేర్పుతారా అని అడిగితే నేర్పిస్తామని చెప్పారు.
కళంకారీ బట్ట తయారీలో ఉన్న విపరీతైమన శ్రమని అర్ధం చేసుకునేలా వాళ్ళు చెప్పారు.సహజ రంగులెలా వస్తాయో చూపించారు.

మేము వాళ్ళతో మాట్లాడుతుండగా సోది చెఫ్ఫే రంగమ్మ అటుగా వచ్చింది.సోదెమ్మలను చూసి ఎన్ని సంవత్సరాలైందో. ఆమెని పిలిచి నేను సోది చెప్పించుకున్నాను.ఏమైనా తలుచుకోమని ఆమె అడిగినా నేను ఏమీ తలుచుకోకుండానే ఆమే ముందు కూర్చున్నాను.ఏమేమో చెప్పింది కానీ నాకేమి అర్ధం కాలేదు.
ప్రశాంతికి చెప్పమంటే చెప్పకుండా ఆమెకు అన్నీ నీ ద్వారానే అవుతాయి,ఆమెకు చెప్పక్కరలేదు అంటూ వెళ్ళిపోయింది. బహుశా ప్రశాంతిని నా కూతురనుకుని ఉంటుంది. మేమిద్దరం బాగా నవ్వుకున్నాం.

కప్పలదొడ్డి లో మాకు అన్ని చూపించిన లోకనాధరావ్ గారికి థాంక్స్ చెప్పి మేము మచిలీపట్టణం బయలుదేరాం.అక్కడ కే. బీ. లక్ష్మి మా కోసం ఎదురు చూస్తోంది.సాయంత్రం ఐదింటికి అవార్డ్ ఫంక్షన్ మొదలై ఎనిమిదికల్లా ముగిసింది.నిజానికి నా మనసు ఇలాంటి వాటి మీద లగ్నం కాదు.వీటిని నేను బడితపూజలని సరదాగా పిలుస్తాను."ఇది నీకు రాష్ట్రవ్యాప్త గుర్తింపు,నీకోసం, నీ గురించి నేను రాసిన ప్రశంశా పత్రం ఫేస్ బుక్ లో పెట్టు" అని లక్ష్మి అంది కానీ దానిని నేను సీరియస్ గా తీసుకోలేదు.

ప్రశాంతి తో కలిసి గడిపిన రెండు రోజుల అనుభవాలను గుండెల్లో భద్రపరిచి,నిండు పున్నమి రేయి,వెన్నెల పాటలు పాడుకుంటూ ఇద్దరం ఇంద్ర బస్సులో హైదరాబాద్ బయలుదేరాం. .

2Like ·  ·